प्रणम्य परमात्मानं श्रीविद्यातीर्थरूपिणम् ।
प्राचीनशङ्करजये सारः सङ्गृह्यते स्फुटम् ॥१॥

praṇamya paramātmānaṃ śrīvidyātīrtharūpiṇam ;
prācīnaśaṅkarajaye sāraḥ saṅgṛhyate sphuṭam .1.

यद्वद् घटानां पटलो विशालो
विलोक्यतेऽल्पे किल दर्पणेऽपि ।
तद्वन्मदीये लघुसङ्ग्रहेऽस्मिन्
उद्वीक्ष्यतां शाङ्करवाक्यसारः ॥२॥

yadvad ghaṭānāṃ paṭalo viśālo
vilokyate’lpe kila darpaṇe’pi ;
tadvanmadīye laghusaṅgrahe’smin
udvīkṣyatāṃ śāṅkaravākyasāraḥ .2.

ततो महेशः किल केरलेषु
श्रीमद् वृषाद्रौ करुणासमुद्रः ।
पूर्णानदीपुण्यतटे स्वयंभू-
लिङ्गात्मनाऽनङ्गधगाविरासीत् ॥३॥

tato maheśaḥ kila keraleṣu
śrīmad vṛṣādrau karuṇāsamudraḥ ;
pūrṇānadīpuṇyataṭe svayaṃbhū-
liṅgātmanā’naṅgadhagāvirāsīt .3.

तस्येश्वरस्य प्रणतार्तिहर्तुः
प्रसादतः प्राप्तनिरीतिभावः ।
कश्चित्तदभ्याशगतोऽग्रहारः
कालट्यभिख्योऽस्ति महान्मनोज्ञः ॥४॥

tasyeśvarasya praṇatārtihartuḥ
prasādataḥ prāptanirītibhāvaḥ ;
kaścittadabhyāśagato’grahāraḥ
kālaṭyabhikhyo’sti mahānmanojñaḥ .4.

कश्चिद्विपश्चिदिह निश्चलधीर्विरेजे
विद्याधिराज इति विश्रुतनामधेयः ।
रुद्रो वृषाद्रिनिलयोऽवतरीतुकामः
यत्पुत्रमात्मपितरं समरोचयत्सः ॥५॥

kaścidvipaścidiha niścaladhīrvireje
vidyādhirāja iti viśrutanāmadheyaḥ ;
rudro vṛṣādrinilayo’vatarītukāmaḥ
yatputramātmapitaraṃ samarocayatsaḥ .5.

पुत्रोऽभवत्तस्य पुरात्तपुण्यैः
सुब्रह्मतेजाः शिवगुर्वभिख्यः ।
ज्ञाने शिवो यो वचने गुरुस्त-
स्यान्वर्थनामाऽकृत लब्धवर्णः ॥६॥

putro’bhavattasya purāttapuṇyaiḥ
subrahmatejāḥ śivagurvabhikhyaḥ ;
jñāne śivo yo vacane gurusta-
syānvarthanāmā’kṛta labdhavarṇaḥ .6.

स ब्रह्मचारी गुरुगेहवासी
तत्कार्यकारी विहितान्नभोजी ।
सायंप्रभातं च हुताशसेवी
व्रतेन वेदं निजमध्यगीष्ट ॥७॥

sa brahmacārī gurugehavāsī
tatkāryakārī vihitānnabhojī ;
sāyaṃprabhātaṃ ca hutāśasevī
vratena vedaṃ nijamadhyagīṣṭa .7.

बह्वर्थदायिषु बहुष्वपि सत्सु देशे
कन्याप्रदातृषु परीक्ष्य विशिष्टजन्म ।
कन्यामयाचत सुताय स विप्रवर्यो
विप्रं विशिष्टकुलजं प्रथितानुभावः ॥८॥

bahvarthadāyiṣu bahuṣvapi satsu deśe
kanyāpradātṛṣu parīkṣya viśiṣṭajanma ;
kanyāmayācata sutāya sa vipravaryo
vipraṃ viśiṣṭakulajaṃ prathitānubhāvaḥ .8.

विद्याधिराजमघपण्डितनामधेयौ
संप्रत्ययं व्यतनुतामभिपूज्य दैवम् ॥९॥

vidyādhirājamaghapaṇḍitanāmadheyau
saṃpratyayaṃ vyatanutāmabhipūjya daivam .9.

अम्यङ्मुहूर्तमवलंब्य विचारणीया
मौहूर्तिका इति परस्परमूचिवांसौ ॥

amyaṅmuhūrtamavalaṃbya vicāraṇīyā
mauhūrtikā iti parasparamūcivāṃsau .

उद्वाह्य शास्त्रविधिना विहिते मुहूर्ते
तौ संमुदं बहुमवापतुराप्तकामौ ।
तत्रागतो भृशममोदत बन्धुवर्गः
किं भाषितेन बहुना मुदमाप वर्गः ॥१०॥

udvāhya śāstravidhinā vihite muhūrte
tau saṃmudaṃ bahumavāpaturāptakāmau ;
tatrāgato bhṛśamamodata bandhuvargaḥ
kiṃ bhāṣitena bahunā mudamāpa vargaḥ .10.

गर्भं दधार शिवगर्भमसौ मृगाक्षी
गर्भोऽप्यवर्धत शनैरभवच्छरीरम् ।
तेजोऽतिरेकविनिवारित दृष्टिपात-
विश्वं रवेर्दिवसमध्य इवोग्रतेजः ॥११॥

garbhaṃ dadhāra śivagarbhamasau mṛgākṣī
garbho’pyavardhata śanairabhavaccharīram ;
tejo’tirekavinivārita dṛṣṭipāta-
viśvaṃ raverdivasamadhya ivogratejaḥ .11.

लग्ने शुभे शुभयुते सुषुवे कुमारं
श्रीपार्वतीव सुखिनी शुभवीक्षिते च ।
जाया सती शिवगुरोर्निजतुङ्गसंस्थे
सूर्ये कुजे रविसुते च गुरौ च केन्द्रे ॥१२॥

lagne śubhe śubhayute suṣuve kumāraṃ
śrīpārvatīva sukhinī śubhavīkṣite ca ;
jāyā satī śivagurornijatuṅgasaṃsthe
sūrye kuje ravisute ca gurau ca kendre .12.

यत्पश्यतां शिशुरसौ कुरुते शमग्र्यं
तेनाकृतास्य जनकः किल शङ्कराख्याम् ।
यद्वा चिराय किल शङ्करसंप्रसादात्
जातस्ततो व्यधित शङ्करनामधेयम् ॥१३॥

yatpaśyatāṃ śiśurasau kurute śamagryaṃ
tenākṛtāsya janakaḥ kila śaṅkarākhyām ;
yadvā cirāya kila śaṅkarasaṃprasādāt
jātastato vyadhita śaṅkaranāmadheyam .13.

कमलानिलयः कलानिधे-
र्विमलाख्यादजनिष्ट भूसुरात् ।
भुवि पद्मपदं वदन्ति यं
सविपद्येन विवादिनां यशः ॥१४॥

kamalānilayaḥ kalānidhe-
rvimalākhyādajaniṣṭa bhūsurāt ;
bhuvi padmapadaṃ vadanti yaṃ
savipadyena vivādināṃ yaśaḥ .14.

पवनोऽप्यजनि प्रभाकरात्
सवनोन्मीलितकीर्तिमण्डलात् ।
गलहस्तितभेदवाद्यसौ
किल हस्तामलकाभिधामधात् ॥१५॥

pavano’pyajani prabhākarāt
savanonmīlitakīrtimaṇḍalāt ;
galahastitabhedavādyasau
kila hastāmalakābhidhāmadhāt .15.

पवमानदशांशतोऽजनि
प्लवमानाऽञ्चति यद्यशोंबुधौ ।
धरणी मथिता विवादिवाक्
तरणी येन स तोटकाह्वयः ॥१६॥

pavamānadaśāṃśato’jani
plavamānā’ñcati yadyaśoṃbudhau ;
dharaṇī mathitā vivādivāk
taraṇī yena sa toṭakāhvayaḥ .16.

विधिरास सुरेश्वरो गिरां
निधिरानन्दगिरिर्व्यजायत ।
अरुणः समभूत्सनन्दनो
वरुणोऽजायत चित्सुखाह्वयः ॥१७॥

vidhirāsa sureśvaro girāṃ
nidhirānandagirirvyajāyata ;
aruṇaḥ samabhūtsanandano
varuṇo’jāyata citsukhāhvayaḥ .17.

अथावतीर्णस्य विधेः पुरन्ध्री
साऽभूद्यदाख्योभयभारतीति ।
सरस्वती सा खलु वस्तुवृत्त्या
लोकोऽपि तां वक्ति सरस्वतीति ॥१८॥

athāvatīrṇasya vidheḥ purandhrī
sā’bhūdyadākhyobhayabhāratīti ;
sarasvatī sā khalu vastuvṛttyā
loko’pi tāṃ vakti sarasvatīti .18.

जग्राह पाणिकमलं हिममित्रसूनुः
श्रीविष्णुमित्रदुहितुः करपल्लवेन ।
भेरीमृदङ्गपटहाध्ययनाब्जघोषैः
दिङ्मण्डले सुपरिमूर्च्छति दिव्यकाले ॥१९॥

jagrāha pāṇikamalaṃ himamitrasūnuḥ
śrīviṣṇumitraduhituḥ karapallavena ;
bherīmṛdaṅgapaṭahādhyayanābjaghoṣaiḥ
diṅmaṇḍale suparimūrcchati divyakāle .19.

अथ शिवो मनुजो निजमायया
द्विजगृहे द्विजमोदमुपावहन् ।
प्रथमहायन एव समग्रहीत्
सकलवर्णमसौ निजभाषिकाम् ॥२०॥

atha śivo manujo nijamāyayā
dvijagṛhe dvijamodamupāvahan ;
prathamahāyana eva samagrahīt
sakalavarṇamasau nijabhāṣikām .20.

द्विसम एव शिशुर्लिखिताक्षरं
गदितुमक्षमताक्षरवित्सुधीः ।
अथ स काव्यपुराणमुपाशृणोत्
स्वयमवैत्किमपि श्रवणं विना ॥२१॥

dvisama eva śiśurlikhitākṣaraṃ
gaditumakṣamatākṣaravitsudhīḥ ;
atha sa kāvyapurāṇamupāśṛṇot
svayamavaitkimapi śravaṇaṃ vinā .21.

अजनि दुःखकरो न गुरोरसौ
श्रवणतः सकृदेव परिग्रही ।
सहनिपाठजनस्य गुरुः स्वयं
स च पपाठ ततो गुरुणा विना ॥२२॥

ajani duḥkhakaro na gurorasau
śravaṇataḥ sakṛdeva parigrahī ;
sahanipāṭhajanasya guruḥ svayaṃ
sa ca papāṭha tato guruṇā vinā .22.

शिवगुरुः स जरंस्त्रिसमे शिशौ
अमृत कर्मवशः सुतमोदितः ।
उपनिनीषितसूनुरपि स्वयं
न हि यमोऽस्य कृताकृतमीक्षते ॥२३॥

śivaguruḥ sa jaraṃstrisame śiśau
amṛta karmavaśaḥ sutamoditaḥ ;
upaninīṣitasūnurapi svayaṃ
na hi yamo’sya kṛtākṛtamīkṣate .23.

उपनयं किल पञ्चमवत्सरे
प्रवरयोगयुते सुमुहूर्तके ।
द्विजवधूर्नियता जननी शिशोः
व्यधित तुष्टमनाः सह बन्धुभिः ॥२४॥

upanayaṃ kila pañcamavatsare
pravarayogayute sumuhūrtake ;
dvijavadhūrniyatā jananī śiśoḥ
vyadhita tuṣṭamanāḥ saha bandhubhiḥ .24.

अधिजगे निगमांश्चतुरोऽपि स
क्रमत एव गुरोः सषडङ्गकान् ।
अजनि विस्मितमत्र महामतौ
द्विजसुतेऽल्पतनौ जनता मनः ॥२५॥

adhijage nigamāṃścaturo’pi sa
kramata eva guroḥ saṣaḍaṅgakān ;
ajani vismitamatra mahāmatau
dvijasute’lpatanau janatā manaḥ .25.

वेदे ब्रह्मसमस्तदङ्गनिचये गार्ग्योपमस्तत्कथा-
तात्पर्यार्थविवेचने गुरुसमस्तत्कर्मसंवर्णने ।
आसीज्जैमिनिरेव तद्वचनजप्रोद्बोधकन्दे समो
व्यासेनैव स मूर्तिमानिव नवो वाणीविलासैर्वृतः ॥२६॥

vede brahmasamastadaṅganicaye gārgyopamastatkathā-
tātparyārthavivecane gurusamastatkarmasaṃvarṇane ;
āsījjaiminireva tadvacanajaprodbodhakande samo
vyāsenaiva sa mūrtimāniva navo vāṇīvilāsairvṛtaḥ .26.

स हि जातु गुरोः कुले वसन्
सवयोभिः सह भैक्षलिप्सया ।
भगवान्भवनं द्विजन्मनो
धनहीनस्य विवेश कस्यचित् ॥२७॥

sa hi jātu guroḥ kule vasan
savayobhiḥ saha bhaikṣalipsayā ;
bhagavānbhavanaṃ dvijanmano
dhanahīnasya viveśa kasyacit .27.

तमवोचत तत्र सादरं
यतिवर्यं गृहिणः कुटुंबिनी ।
कृतिनो हि भवादृशेषु ये
वरिवस्यां प्रतिपादयन्ति ते ॥२८॥

tamavocata tatra sādaraṃ
yativaryaṃ gṛhiṇaḥ kuṭuṃbinī ;
kṛtino hi bhavādṛśeṣu ye
varivasyāṃ pratipādayanti te .28.

विधिना खलु वञ्चिता वयं
वितरीतुं वटवे न शक्नुमः ।
अपि भैक्षमकिञ्चनत्वतो
धिगिदं जन्म निरर्थकं गतम् ॥२९॥

vidhinā khalu vañcitā vayaṃ
vitarītuṃ vaṭave na śaknumaḥ ;
api bhaikṣamakiñcanatvato
dhigidaṃ janma nirarthakaṃ gatam .29.

इति दीनमुदीरयन्त्यसौ
प्रददावामलकं व्रतीन्दवे ।
करुणं वचनं निशम्य सोऽ
प्यभवज्ज्ञाननिधिर्दयार्द्रधीः ॥३०॥

iti dīnamudīrayantyasau
pradadāvāmalakaṃ vratīndave ;
karuṇaṃ vacanaṃ niśamya so’
pyabhavajjñānanidhirdayārdradhīḥ .30.

स मुनिर्मुरभित्कुटुंबिनीं
पदचित्रैर्नवनीतकोमलैः ।
मधुरैरुपतस्थिवांस्तवैः
द्विजदारिद्र्यदशानिवृत्तये ॥३१॥

sa munirmurabhitkuṭuṃbinīṃ
padacitrairnavanītakomalaiḥ ;
madhurairupatasthivāṃstavaiḥ
dvijadāridryadaśānivṛttaye .31.

अमुना वचनेन तोषिता
कमला तद्भवनं समन्ततः ।
कनकामलकैरपूरयत्
जनताया हृदयं च विस्मयैः ॥३२॥

amunā vacanena toṣitā
kamalā tadbhavanaṃ samantataḥ ;
kanakāmalakairapūrayat
janatāyā hṛdayaṃ ca vismayaiḥ .32.

इति सप्तमहायनेऽखिल
श्रुतिपारङ्गततां गतो वटुः ।
परिवृत्य गुरोः कुलाद् गृहे
जननीं पर्यचरन्महायशाः ॥३३॥

iti saptamahāyane’khila
śrutipāraṅgatatāṃ gato vaṭuḥ ;
parivṛtya guroḥ kulād gṛhe
jananīṃ paryacaranmahāyaśāḥ .33.

जातु मन्दगमनाऽस्य हि माता
स्नातुमंबुनिधिगां प्रतियाता ।
आतपोग्रकिरणे रविबिंबे
सा तपः कृशतनुर्विललंबे ॥३४॥

jātu mandagamanā’sya hi mātā
snātumaṃbunidhigāṃ pratiyātā ;
ātapograkiraṇe ravibiṃbe
sā tapaḥ kṛśatanurvilalaṃbe .34.

सोऽथ नेतुमनवद्यचरित्रः
सज्जनोऽन्तिकमृषीश्वरपुत्रः ।
अस्तवीज्जलधिगां कविहृद्यैः
वस्तुतः स्फुरदलङ्कृतपद्यैः ॥३५॥

so’tha netumanavadyacaritraḥ
sajjano’ntikamṛṣīśvaraputraḥ ;
astavījjaladhigāṃ kavihṛdyaiḥ
vastutaḥ sphuradalaṅkṛtapadyaiḥ .35.

प्रातरेव समलोकत लोकः
शीतवातहृतशीकरपूतः ।
नूतनामिव धुनीं प्रवहन्तीं
माधवस्य समया सदनं ताम् ॥३६॥

prātareva samalokata lokaḥ
śītavātahṛtaśīkarapūtaḥ ;
nūtanāmiva dhunīṃ pravahantīṃ
mādhavasya samayā sadanaṃ tām .36.

बहवः श्रुतिपारदृश्वनः
कवयोऽध्यैषत शङ्कराद्गुरोः ।
महतः सुमहान्ति दर्शना-
न्यधिगन्तुं फणिराजकौशलीम् ॥३७॥

bahavaḥ śrutipāradṛśvanaḥ
kavayo’dhyaiṣata śaṅkarādguroḥ ;
mahataḥ sumahānti darśanā-
nyadhigantuṃ phaṇirājakauśalīm .37.

मम न मानसमिच्छति संसृतिं
न च पुनर्जननी विजिहासति ।
न च गुरुर्जननी तदुदीक्षते
तदनुशासनमीषदपेक्षितम् ॥३८॥

mama na mānasamicchati saṃsṛtiṃ
na ca punarjananī vijihāsati ;
na ca gururjananī tadudīkṣate
tadanuśāsanamīṣadapekṣitam .38.

इति विचिन्त्य स जातु मिमङ्क्षया
बहुजलां सरितं समुपाययौ ।
जलमगाहत तत्र समग्रहीत्
जलचरश्चरणे जलमीयुषः ॥३९॥

iti vicintya sa jātu mimaṅkṣayā
bahujalāṃ saritaṃ samupāyayau ;
jalamagāhata tatra samagrahīt
jalacaraścaraṇe jalamīyuṣaḥ .39.

स च रुरोद जले जलचारिणा
धृतपदो ह्रियतेऽंब करोमि किम् ।
चलितुमेकपदं न च पारये
बलवता विवृतोरुमुखेन ह ॥४०॥

sa ca ruroda jale jalacāriṇā
dhṛtapado hriyate’ṃba karomi kim ;
calitumekapadaṃ na ca pāraye
balavatā vivṛtorumukhena ha .40.

त्यजति नूनमयं चरणं चलो
जलचरोऽंब तवानुमतेन मे ।
सकलसंन्यसने परिकल्पिते
यदि तवानुमतिः परिकल्पये ॥४१॥

tyajati nūnamayaṃ caraṇaṃ calo
jalacaro’ṃba tavānumatena me ;
sakalasaṃnyasane parikalpite
yadi tavānumatiḥ parikalpaye .41.

इति शिशौ चकिता वदति स्फुटं
व्यधित साऽनुमतिं द्रुतमंबिका ।
सति सुते भविता मम दर्शनं
मृतवतस्तदु नेति विनिश्चयः ॥४२॥

iti śiśau cakitā vadati sphuṭaṃ
vyadhita sā’numatiṃ drutamaṃbikā ;
sati sute bhavitā mama darśanaṃ
mṛtavatastadu neti viniścayaḥ .42.

तदनु संन्यसनं मनसा व्यधात्
अथ मुमोच शिशुं खलनक्रकः ।
शिशुरुपेत्य सरित्तटमत्रसन्
प्रसुवमेतदुवाच शुचाऽऽवृताम् ॥४३॥

tadanu saṃnyasanaṃ manasā vyadhāt
atha mumoca śiśuṃ khalanakrakaḥ ;
śiśurupetya sarittaṭamatrasan
prasuvametaduvāca śucā’’vṛtām .43.

संन्यस्तवान् शिशुरयं विधवामनाथां
क्षिप्त्वेति मां प्रति कदाऽपि न चिन्तनीयम् ।
यावन्मया स्थितवता फलमापनीयं
मातस्ततः शतगुणं फलमापयिष्ये ॥४४॥

saṃnyastavān śiśurayaṃ vidhavāmanāthāṃ
kṣiptveti māṃ prati kadā’pi na cintanīyam ;
yāvanmayā sthitavatā phalamāpanīyaṃ
mātastataḥ śataguṇaṃ phalamāpayiṣye .44.

इत्थं सुधीः स निरवग्रहमातृलक्ष्मी-
शानुग्रहो घटजबोधितभाविवेदी ।
एकान्ततो विगतभोगपदार्थतृष्णः
कृष्णे प्रतीचि निरतो निरगान्निशान्तात् ॥४५॥

itthaṃ sudhīḥ sa niravagrahamātṛlakṣmī-
śānugraho ghaṭajabodhitabhāvivedī ;
ekāntato vigatabhogapadārthatṛṣṇaḥ
kṛṣṇe pratīci nirato niragānniśāntāt .45.

दण्डान्वितेन धृतरागनवांबरेण
गोविन्दनाथवनमिन्दुभवातटस्थम् ।
तेन प्रविष्टमजनिष्ट दिनावसाने
चण्डत्विषा च शिखरं चरमाचलस्य ॥४६॥

daṇḍānvitena dhṛtarāganavāṃbareṇa
govindanāthavanamindubhavātaṭastham ;
tena praviṣṭamajaniṣṭa dināvasāne
caṇḍatviṣā ca śikharaṃ caramācalasya .46.

तस्य प्रपन्नपरितोषदुहो गुहायाः
स त्रिः प्रदक्षिणपरिक्रमणं विधाय ।
द्वारं प्रति प्रणिपतन् जनतापुरोगं
तुष्टाव तुष्टहृदयस्तमपास्तशोकम् ॥४७॥

tasya prapannaparitoṣaduho guhāyāḥ
sa triḥ pradakṣiṇaparikramaṇaṃ vidhāya ;
dvāraṃ prati praṇipatan janatāpurogaṃ
tuṣṭāva tuṣṭahṛdayastamapāstaśokam .47.

तमखिलगुणपूर्णं व्यासपुत्रस्य शिष्याद्
अधिगतपरमार्थं गौडपादान्महर्षेः ।
अधिजिगमिषुरेष ब्रह्मसंस्थामहं त्वां
प्रसृमरमहिमानं प्रापमेकान्तभक्त्या ॥४८॥

tamakhilaguṇapūrṇaṃ vyāsaputrasya śiṣyād
adhigataparamārthaṃ gauḍapādānmaharṣeḥ ;
adhijigamiṣureṣa brahmasaṃsthāmahaṃ tvāṃ
prasṛmaramahimānaṃ prāpamekāntabhaktyā .48.

तस्मिन्निति स्तुवति कस्त्वमिति ब्रुवन्तं
दिष्ट्या समाधिपदरुद्धविसृष्टचित्तम् ।
गोविन्ददेशिकमुवाच ततो वचोभिः
प्राचीनपुण्यजनितात्मविबोधचिह्नैः ॥४९॥

tasminniti stuvati kastvamiti bruvantaṃ
diṣṭyā samādhipadaruddhavisṛṣṭacittam ;
govindadeśikamuvāca tato vacobhiḥ
prācīnapuṇyajanitātmavibodhacihnaiḥ .49.

स्वामिन्नहं न पृथिवी न जलं न तेजो
न स्पर्शनो न गगनं न च तद्गुणा वा ।
नापीन्द्रियाण्यपि तु विद्धि ततोऽवशिष्टो
यः केवलोऽस्ति परमः स शिवोऽहमस्मि ॥५०॥

svāminnahaṃ na pṛthivī na jalaṃ na tejo
na sparśano na gaganaṃ na ca tadguṇā vā ;
nāpīndriyāṇyapi tu viddhi tato’vaśiṣṭo
yaḥ kevalo’sti paramaḥ sa śivo’hamasmi .50.

आकर्ण्य शङ्करमुनेर्वचनं तदित्थम्
अद्वैतदर्शनसमुत्थमुपात्तहर्षः ।
स प्राह शङ्कर स शङ्कर एव साक्षात्
जातस्त्वमित्यहमवैमि समाधिदृष्ट्या ॥५१॥

ākarṇya śaṅkaramunervacanaṃ tadittham
advaitadarśanasamutthamupāttaharṣaḥ ;
sa prāha śaṅkara sa śaṅkara eva sākṣāt
jātastvamityahamavaimi samādhidṛṣṭyā .51.

तस्योपदर्शितवतश्चरणौ गुहाया
द्वारे न्यपूजयदुपेत्य स शङ्करार्यः ।
आचार इत्युपदिदेश स तत्र तस्मै
गोविन्दपादगुरवे स गुरुर्मुनीनाम् ॥५२॥

tasyopadarśitavataścaraṇau guhāyā
dvāre nyapūjayadupetya sa śaṅkarāryaḥ ;
ācāra ityupadideśa sa tatra tasmai
govindapādagurave sa gururmunīnām .52.

शङ्करः सविनयैरुपचारैः
अभ्यतोषयदसौ गुरुमेनम् ।
ब्रह्म तद्विदितमप्युपलिप्सुः
संप्रदायपरिपालनबुद्ध्या ॥५३॥

śaṅkaraḥ savinayairupacāraiḥ
abhyatoṣayadasau gurumenam ;
brahma tadviditamapyupalipsuḥ
saṃpradāyaparipālanabuddhyā .53.

भक्तिपूर्वकृततत्परिचर्या-
तोषितोऽधिकतरं यतिवर्यः ।
ब्रह्मतामुपदिदेश चतुर्भिः
वेदशेखरवचोभिरमुष्मै ॥५४॥

bhaktipūrvakṛtatatparicaryā-
toṣito’dhikataraṃ yativaryaḥ ;
brahmatāmupadideśa caturbhiḥ
vedaśekharavacobhiramuṣmai .54.

सांप्रदायिकपराशरपुत्र-
प्रोक्तसूत्रमतगत्यनुरोधात् ।
शास्त्रगूढहृदयं हि दयालोः
कृत्स्नमप्ययमबुद्ध सुबुद्धिः ॥५५॥

sāṃpradāyikaparāśaraputra-
proktasūtramatagatyanurodhāt ;
śāstragūḍhahṛdayaṃ hi dayāloḥ
kṛtsnamapyayamabuddha subuddhiḥ .55.

सोऽधिगम्य चरमाश्रममार्यः
पूर्वपुण्यनिचयैरधिगम्यम् ।
स्थानमर्च्यमपि हंसपुरोगैः
उन्नतं ध्रुव इवैत्य चकाशे ॥५६॥

so’dhigamya caramāśramamāryaḥ
pūrvapuṇyanicayairadhigamyam ;
sthānamarcyamapi haṃsapurogaiḥ
unnataṃ dhruva ivaitya cakāśe .56.

हंसभावमधिगम्य सुधीन्द्रे
तं समर्चति च संसृतिमुक्त्यै ।
सञ्चचाल कथयन्निव मेघः
चञ्चलाचपलतां विषयेषु ॥५७॥

haṃsabhāvamadhigamya sudhīndre
taṃ samarcati ca saṃsṛtimuktyai ;
sañcacāla kathayanniva meghaḥ
cañcalācapalatāṃ viṣayeṣu .57.

छात्रमुख्यममुमाह कियद्भिः
वासरैर्गतघने गगने सः ।
पश्य सौम्य शरदा विमलं खं
विद्ययेव विशदं परतत्त्वम् ॥५८॥

chātramukhyamamumāha kiyadbhiḥ
vāsarairgataghane gagane saḥ ;
paśya saumya śaradā vimalaṃ khaṃ
vidyayeva viśadaṃ paratattvam .58.

स त्वमुत्तमपुमानसि कश्चित्
तत्त्ववित्प्रवर नान्यसमानः ।
तद्यतस्व निरवद्यनिबन्धैः
सद्य एव जगदुद्धरणाय ॥५९॥

sa tvamuttamapumānasi kaścit
tattvavitpravara nānyasamānaḥ ;
tadyatasva niravadyanibandhaiḥ
sadya eva jagaduddharaṇāya .59.

गच्छ वत्स नगरं शशिमौलेः
स्वच्छदेवतटिनीकमनीयम् ।
तावता परमनुग्रहमाद्या
देवता तव करिष्यति तस्मिन् ॥६०॥

gaccha vatsa nagaraṃ śaśimauleḥ
svacchadevataṭinīkamanīyam ;
tāvatā paramanugrahamādyā
devatā tava kariṣyati tasmin .60.

प्राप तापसवरः स हि काशीं
नीपकाननपरीतसमीपाम् ।
आपगानिकटहाटकचञ्चद्
यूपपङ्क्तिसमुदञ्चितशोभाम् ॥६१॥

prāpa tāpasavaraḥ sa hi kāśīṃ
nīpakānanaparītasamīpām ;
āpagānikaṭahāṭakacañcad
yūpapaṅktisamudañcitaśobhām .61.

सोऽवगाह्य सलिलं सुरसिन्धोः
उत्ततार शितिकण्ठजटाभ्यः ।
जाह्नवीसलिलवेगहृतस्त-
द्योगपुण्यपरिपूर्ण इवेन्दुः ॥६२॥

so’vagāhya salilaṃ surasindhoḥ
uttatāra śitikaṇṭhajaṭābhyaḥ ;
jāhnavīsalilavegahṛtasta-
dyogapuṇyaparipūrṇa ivenduḥ .62.

विश्वेशश्चरणयुगं प्रणम्य भक्त्या
हर्याद्यैस्त्रिदशवरैः समर्चितस्य ।
सोऽनैषीत्प्रयतमना जगत्पवित्रे
क्षेत्रेऽसाविह समयं कियन्तमार्यः ॥६३॥

viśveśaścaraṇayugaṃ praṇamya bhaktyā
haryādyaistridaśavaraiḥ samarcitasya ;
so’naiṣītprayatamanā jagatpavitre
kṣetre’sāviha samayaṃ kiyantamāryaḥ .63.

अथागमद्ब्राह्मणसूनुरादराद्
अधीतवेदो दलयन् स्वभासा ।
तेजांसि कश्चित्सरसीरुहाक्षो
दिदृक्षमाणः किल देशिकेन्द्रम् ॥६४॥

athāgamadbrāhmaṇasūnurādarād
adhītavedo dalayan svabhāsā ;
tejāṃsi kaścitsarasīruhākṣo
didṛkṣamāṇaḥ kila deśikendram .64.

पृष्टो बभाण गुरुमुत्तरमुत्तरज्ञो
विप्रो गुरो मम गृहं बुध चोलदेशे ।
यत्रापगा वहति तत्र कवेरकन्या
यस्याः पयो हरिपदांबुजभक्तिमूलम् ॥६५॥

pṛṣṭo babhāṇa gurumuttaramuttarajño
vipro guro mama gṛhaṃ budha coladeśe ;
yatrāpagā vahati tatra kaverakanyā
yasyāḥ payo haripadāṃbujabhaktimūlam .65.

अटाट्यमानो महतो दिदृक्षुः
क्रमादिमं देशमुपागतोऽस्मि ।
बिभेमि मज्जन् भववारिराशौ
तत्पारगं मां कृपया विधेहि ॥६६॥

aṭāṭyamāno mahato didṛkṣuḥ
kramādimaṃ deśamupāgato’smi ;
bibhemi majjan bhavavārirāśau
tatpāragaṃ māṃ kṛpayā vidhehi .66.

इत्युक्तवन्तं कृपया महात्मा
व्यदीपयत्संन्यसनं यथावत् ।
प्राहुर्महान्तः प्रथमं विनेयं
तं देशिकेन्द्रस्य सनन्दनाख्यम् ॥६७॥

ityuktavantaṃ kṛpayā mahātmā
vyadīpayatsaṃnyasanaṃ yathāvat ;
prāhurmahāntaḥ prathamaṃ vineyaṃ
taṃ deśikendrasya sanandanākhyam .67.

शान्तां दिशं देवनृणां विहाय
नान्या दिगस्मै समरोचताद्धा ।
तत्रत्यतीर्थानि निषेवमाणो
गन्तुं मनोऽधाद्बदरीङ्क्रमात्सः ॥६८॥

śāntāṃ diśaṃ devanṛṇāṃ vihāya
nānyā digasmai samarocatāddhā ;
tatratyatīrthāni niṣevamāṇo
gantuṃ mano’dhādbadarīṅkramātsaḥ .68.

स द्वादशे वयसि तत्र समाधिनिष्ठैः
ब्रह्मर्षिभिः श्रुतिशिरो बहुधा विचार्य ।
षड्भिश्च सप्तभिरथो नवभिश्च खिन्नैः
भव्यं गभीरमधुरं फणति स्म भाष्यम् ॥६९॥

sa dvādaśe vayasi tatra samādhiniṣṭhaiḥ
brahmarṣibhiḥ śrutiśiro bahudhā vicārya ;
ṣaḍbhiśca saptabhiratho navabhiśca khinnaiḥ
bhavyaṃ gabhīramadhuraṃ phaṇati sma bhāṣyam .69.

करतलकलिताद्वयात्मतत्त्वं
क्षपित दुरन्त चिरन्तनप्रमोहम् ।
उपचितमुदितोदितैर्गुणौघैः
उपनिषदामयमुज्जहार भाष्यम् ॥७०॥

karatalakalitādvayātmatattvaṃ
kṣapita duranta cirantanapramoham ;
upacitamuditoditairguṇaughaiḥ
upaniṣadāmayamujjahāra bhāṣyam .70.

ततो महाभारतसारभूताः
सा व्याकरोद्भागवतीश्च गीताः ।
सनत्सुजातीयमसत्सुदूरं
ततो नृसिंहस्य च तापनीयम् ॥७१॥

tato mahābhāratasārabhūtāḥ
sā vyākarodbhāgavatīśca gītāḥ ;
sanatsujātīyamasatsudūraṃ
tato nṛsiṃhasya ca tāpanīyam .71.

अथ व्रतीन्दुर्विधिवद्विनेयान्
अध्यापयामास स नैजभाष्यम् ।
तर्कैः परेषां तरुणैर्विवस्वन्-
मरीचिभिः सिन्धुवदप्रशोष्यम् ॥७२॥

atha vratīndurvidhivadvineyān
adhyāpayāmāsa sa naijabhāṣyam ;
tarkaiḥ pareṣāṃ taruṇairvivasvan-
marīcibhiḥ sindhuvadapraśoṣyam .72.

स जातु शारीरकसूत्रभाष्यम्
अध्यापयन्नभ्रसरित्समीपे ।
शिष्यालिशङ्काः शमयन्नुवास
यावन्नभोमध्यमितो विवस्वान् ॥७३॥

sa jātu śārīrakasūtrabhāṣyam
adhyāpayannabhrasaritsamīpe ;
śiṣyāliśaṅkāḥ śamayannuvāsa
yāvannabhomadhyamito vivasvān .73.

श्रान्तेष्वथाधीत्य शनैर्विनेये-
ष्वाचार्य उत्तिष्ठति यावदेषः ।
तावद् द्विजः कश्चन वृद्धरूपः
कस्त्वं किमध्यापयसीत्यपृच्छत् ॥७४॥

śrānteṣvathādhītya śanairvineye-
ṣvācārya uttiṣṭhati yāvadeṣaḥ ;
tāvad dvijaḥ kaścana vṛddharūpaḥ
kastvaṃ kimadhyāpayasītyapṛcchat .74.

शिष्यास्तमूचुर्भगवानसौ नो
गुरुः समस्तोपनिषत्स्वतन्त्रः ।
अनेन दूरीकृतभेदवादम्
अकारि शारीरकसूत्रभाष्यम् ॥७५॥

śiṣyāstamūcurbhagavānasau no
guruḥ samastopaniṣatsvatantraḥ ;
anena dūrīkṛtabhedavādam
akāri śārīrakasūtrabhāṣyam .75.

पप्रच्छ सोऽध्यायमथाधिकृत्य
तृतीयमारंभगतं यतीशम् ।
तदन्तरेत्यादिकमस्ति सूत्रं
ब्रूह्येतदर्थं यदि वेत्थ किञ्चित् ॥७६॥

papraccha so’dhyāyamathādhikṛtya
tṛtīyamāraṃbhagataṃ yatīśam ;
tadantaretyādikamasti sūtraṃ
brūhyetadarthaṃ yadi vettha kiñcit .76.

स प्राह जीवः करणावसादे
संवेष्टितो गच्छति भूतसूक्ष्मैः ।
ताण्डिश्रुतौ गौतमजैवलीय
प्रश्नोत्तराभ्यां प्रथितोऽयमर्थः ॥७७॥

sa prāha jīvaḥ karaṇāvasāde
saṃveṣṭito gacchati bhūtasūkṣmaiḥ ;
tāṇḍiśrutau gautamajaivalīya
praśnottarābhyāṃ prathito’yamarthaḥ .77.

एवं वदन्तौ यतिराड्द्विजेन्द्रौ
विलोक्य पार्श्वस्थितपद्मपादः ।
आचार्यमाहेति महीसुरोऽयं
व्यासो हि वेदान्तरहस्यवेत्ता ॥७८॥

evaṃ vadantau yatirāḍdvijendrau
vilokya pārśvasthitapadmapādaḥ ;
ācāryamāheti mahīsuro’yaṃ
vyāso hi vedāntarahasyavettā .78.

इतीदमाकर्ण्य वचो विचित्रं
स भाष्यकृत्सूत्रकृतं दिदृक्षुः ।
कृताञ्जलिस्तं प्रयतः प्रणम्य
बभाण वाणीं नवपद्यरूपाम् ॥७९॥

itīdamākarṇya vaco vicitraṃ
sa bhāṣyakṛtsūtrakṛtaṃ didṛkṣuḥ ;
kṛtāñjalistaṃ prayataḥ praṇamya
babhāṇa vāṇīṃ navapadyarūpām .79.

द्वैपायन स्वागतमस्तु तुभ्यं
दृष्ट्वा भवन्तं चरिता मयाऽर्थाः ।
युक्तं तदेतत्त्वयि सर्वकालं
परोपकारव्रतदीक्षितत्वात् ॥८०॥

dvaipāyana svāgatamastu tubhyaṃ
dṛṣṭvā bhavantaṃ caritā mayā’rthāḥ ;
yuktaṃ tadetattvayi sarvakālaṃ
paropakāravratadīkṣitatvāt .80.

अकारि यत्साहसमात्मबुद्ध्या
भवत्प्रशिष्यव्यपदेशभाजा ।
विचार्य तत्सूक्तिदुरुक्तिजालम्
अर्हः समीकर्तुमिदं कृपालुः ॥८१॥

akāri yatsāhasamātmabuddhyā
bhavatpraśiṣyavyapadeśabhājā ;
vicārya tatsūktiduruktijālam
arhaḥ samīkartumidaṃ kṛpāluḥ .81.

इत्थं निगद्योपरतस्य हस्तात्
हस्तद्वयेनाऽऽदरतः स भाष्यम् ।
आदाय सर्वत्र निरैक्षतासौ
प्रसादगांभीर्यगुणाभिरामम् ॥८२॥

itthaṃ nigadyoparatasya hastāt
hastadvayenā’’darataḥ sa bhāṣyam ;
ādāya sarvatra niraikṣatāsau
prasādagāṃbhīryaguṇābhirāmam .82.

बह्वर्थगर्भाणि लघूनि यानि
निगूढभावानि च मत्कृतानि ।
त्वामेवमित्थं विरहय्य नास्ति
यस्तानि सम्यग्विवरीतुमीष्टे ॥८३॥

bahvarthagarbhāṇi laghūni yāni
nigūḍhabhāvāni ca matkṛtāni ;
tvāmevamitthaṃ virahayya nāsti
yastāni samyagvivarītumīṣṭe .83.

भावं मदीयमवबुध्य यथावदेवं
भाष्यं प्रणेतुमनलं भगवानपीशः ।
साङ्ख्यादिनाऽन्यथयितं श्रुतिमूर्धवर्त्मो-
द्धर्तुं कथं परशिवांशमृते प्रभुः स्यात् ॥८४॥

bhāvaṃ madīyamavabudhya yathāvadevaṃ
bhāṣyaṃ praṇetumanalaṃ bhagavānapīśaḥ ;
sāṅkhyādinā’nyathayitaṃ śrutimūrdhavartmo-
ddhartuṃ kathaṃ paraśivāṃśamṛte prabhuḥ syāt .84.

प्रसन्नगंभीरभवत्प्रणीत-
प्रबन्धसन्दर्भभवः प्रहर्षः ।
प्रोत्साहयत्यात्मविदामृषीणां
वरेण्य विश्राणयितुं वरं ते ॥८५॥

prasannagaṃbhīrabhavatpraṇīta-
prabandhasandarbhabhavaḥ praharṣaḥ ;
protsāhayatyātmavidāmṛṣīṇāṃ
vareṇya viśrāṇayituṃ varaṃ te .85.

अष्टौ वयांसि विधिना तव वत्स दत्ता-
न्यन्यानि चाष्ट भवता सुधियाऽऽर्जितानि ।
भूयोऽपि षोडश भवन्तु भवाज्ञया ते
भूयाच्च भाष्यमिदमारविचन्द्रतारम् ॥८६॥

aṣṭau vayāṃsi vidhinā tava vatsa dattā-
nyanyāni cāṣṭa bhavatā sudhiyā’’rjitāni ;
bhūyo’pi ṣoḍaśa bhavantu bhavājñayā te
bhūyācca bhāṣyamidamāravicandratāram .86.

ततः स वेदान्तरहस्यवेत्ता
भेत्ताऽमतानां तरसा मतानाम् ।
प्रयागमागात्प्रथमं जिगीषुः
कुमारिलं साधितकर्मजालम् ॥८७॥

tataḥ sa vedāntarahasyavettā
bhettā’matānāṃ tarasā matānām ;
prayāgamāgātprathamaṃ jigīṣuḥ
kumārilaṃ sādhitakarmajālam .87.

८॥गिरेरवप्लुत्य गतिः सतां यः
प्रामाण्यमाम्नायगिरामवादीत् ।
यस्य प्रसादात्त्रिदिवौकसोऽपि
प्रपेदिरे प्राक्तनयज्ञभागान् ॥८८॥

8.gireravaplutya gatiḥ satāṃ yaḥ
prāmāṇyamāmnāyagirāmavādīt ;
yasya prasādāttridivaukaso’pi
prapedire prāktanayajñabhāgān .88.

सोऽयं गुरोरुन्मथनप्रसक्तं
महत्तरं दोषमपाकरिष्णुः ।
अशेषवेदार्थविदास्तिकत्वात्
तुषानलं प्राविशदेष धीरः ॥८९॥

so’yaṃ gurorunmathanaprasaktaṃ
mahattaraṃ doṣamapākariṣṇuḥ ;
aśeṣavedārthavidāstikatvāt
tuṣānalaṃ prāviśadeṣa dhīraḥ .89.

श्रुत्वेति तां सत्वरमेष गच्छन्
व्यालोकयत्तं तुषराशिसंस्थम् ।
प्रभाकराद्यैः प्रथितप्रभावैः
उपस्थितं साश्रुमुखैर्विनेयैः ॥९०॥

śrutveti tāṃ satvarameṣa gacchan
vyālokayattaṃ tuṣarāśisaṃstham ;
prabhākarādyaiḥ prathitaprabhāvaiḥ
upasthitaṃ sāśrumukhairvineyaiḥ .90.

दृष्ट्वा भाष्यं हृष्टचेताः कुमारः
प्रोचे वाचं शङ्करं देशिकेन्द्रम् ।
लोके त्वल्पो मत्सरग्रामशाली
सर्वज्ञानो नाल्पभावस्य पात्रम् ॥९१॥

dṛṣṭvā bhāṣyaṃ hṛṣṭacetāḥ kumāraḥ
proce vācaṃ śaṅkaraṃ deśikendram ;
loke tvalpo matsaragrāmaśālī
sarvajñāno nālpabhāvasya pātram .91.

भवादृशां दर्शनमेव लोके
विशेषतोऽस्मिन् समये दुरापम् ।
पुराऽऽर्जितैः पुण्यचयैः कथञ्चित्
त्वमद्य मे दृष्टिपथं गतोऽभूः ॥९२॥

bhavādṛśāṃ darśanameva loke
viśeṣato’smin samaye durāpam ;
purā’’rjitaiḥ puṇyacayaiḥ kathañcit
tvamadya me dṛṣṭipathaṃ gato’bhūḥ .92.

निर्व्याजकारुण्य मुहूर्तमात्रम्
अत्र त्वया भाव्यमहं तु यावत् ।
योगीन्द्रहृत्पङ्कजभाग्यमेतत्
त्यजाम्यसून् रूपमवेक्षमाण: ॥९३॥

nirvyājakāruṇya muhūrtamātram
atra tvayā bhāvyamahaṃ tu yāvat ;
yogīndrahṛtpaṅkajabhāgyametat
tyajāmyasūn rūpamavekṣamāṇa: .93.

इत्यूचिवांसमिममिद्धसुखप्रकाशं
ब्रह्मोपदिश्य बहिरन्तरपास्तमोहम् ।
तन्वन्दयानिधिरसौ तरसाऽभ्रमार्गात्
श्रीमण्डनस्य निलयं स इयेष गन्तुम् ॥९४॥

ityūcivāṃsamimamiddhasukhaprakāśaṃ
brahmopadiśya bahirantarapāstamoham ;
tanvandayānidhirasau tarasā’bhramārgāt
śrīmaṇḍanasya nilayaṃ sa iyeṣa gantum .94.

अथ प्रतस्थे भगवान् प्रयागात्
तं मण्डनं पण्डितमाशु जेतुम् ।
गच्छन् स्वसृत्या पुरमालुलोके
माहिष्मतीं मण्डनमण्डितां सः ॥९५॥

atha pratasthe bhagavān prayāgāt
taṃ maṇḍanaṃ paṇḍitamāśu jetum ;
gacchan svasṛtyā puramāluloke
māhiṣmatīṃ maṇḍanamaṇḍitāṃ saḥ .95.

प्रफुल्लराजीववने विहारी
तरङ्गरिङ्गत्कणशीकरार्द्रः ।
रेवामरुत्कंपितसालमालः
श्रमापहृद् भाष्यकृतं सिषेवे ॥९६॥

praphullarājīvavane vihārī
taraṅgariṅgatkaṇaśīkarārdraḥ ;
revāmarutkaṃpitasālamālaḥ
śramāpahṛd bhāṣyakṛtaṃ siṣeve .96.

तस्मिन् स विश्रम्य कृताह्निकः सन्
खस्वस्तिकारोहणशालिनीने ।
गच्छन्नसौ मण्डनपण्डितौको
दासीस्तदीयाः स ददर्श मार्गे ॥९७॥

tasmin sa viśramya kṛtāhnikaḥ san
khasvastikārohaṇaśālinīne ;
gacchannasau maṇḍanapaṇḍitauko
dāsīstadīyāḥ sa dadarśa mārge .97.

कुत्रालयो मण्डनपण्डितस्ये-
त्येताः स पप्रच्छ जलाय गन्त्रीः ।
ताश्चापि दृष्ट्वाऽद्भुतशङ्करं तं
सन्तोषवत्यो ददुरुत्तरं स्म ॥९८॥

kutrālayo maṇḍanapaṇḍitasye-
tyetāḥ sa papraccha jalāya gantrīḥ ;
tāścāpi dṛṣṭvā’dbhutaśaṅkaraṃ taṃ
santoṣavatyo daduruttaraṃ sma .98.

स्वतः प्रमाणं परतः प्रमाणं
कीराङ्गना यत्र गिरं गिरन्ति ।
द्वारस्थ नीडान्तर संनिरुद्धा
जानीहि तन्मण्डनपण्डितौकः ॥९९॥

svataḥ pramāṇaṃ parataḥ pramāṇaṃ
kīrāṅganā yatra giraṃ giranti ;
dvārastha nīḍāntara saṃniruddhā
jānīhi tanmaṇḍanapaṇḍitaukaḥ .99.

फलप्रदं कर्म फलप्रदोऽजः
कीराङ्गना यत्र गिरं गिरन्ति ।
द्वारस्थनीडान्तर संनिरुद्धा
जानीहि तन्मण्डनपण्डितौकः ॥१००॥

phalapradaṃ karma phalaprado’jaḥ
kīrāṅganā yatra giraṃ giranti ;
dvārasthanīḍāntara saṃniruddhā
jānīhi tanmaṇḍanapaṇḍitaukaḥ .100.

जगद् ध्रुवं स्याज्जगदध्रुवं स्यात्
कीराङ्गना यत्र गिरं गिरन्ति ।
द्वारस्थ नीडान्तर संनिरुद्धा
जानीहि तन्मण्डनपण्डितौकः ॥१०१॥

jagad dhruvaṃ syājjagadadhruvaṃ syāt
kīrāṅganā yatra giraṃ giranti ;
dvārastha nīḍāntara saṃniruddhā
jānīhi tanmaṇḍanapaṇḍitaukaḥ .101.

पीत्वा तदुक्तीरथ तस्य गेहात्
गत्वा बहिः सद्म कवाटगुप्तम् ।
दुर्वेशमालोच्य स योगशक्त्या
व्योमाध्वनाऽवातरदङ्गणान्तः ॥१०२॥

pītvā taduktīratha tasya gehāt
gatvā bahiḥ sadma kavāṭaguptam ;
durveśamālocya sa yogaśaktyā
vyomādhvanā’vātaradaṅgaṇāntaḥ .102.

सौधाग्रसञ्च्छन्ननभोऽवकाशं
प्रविश्य तत्प्राप्य कवेः सकाशम् ।
विद्याविशेषात्तयशःप्रकाशं
ददर्श तं पद्मजसन्निकाशम् ॥१०३॥

saudhāgrasañcchannanabho’vakāśaṃ
praviśya tatprāpya kaveḥ sakāśam ;
vidyāviśeṣāttayaśaḥprakāśaṃ
dadarśa taṃ padmajasannikāśam .103.

तपोमहिम्नैव तपोनिधानं
सजैमिनिं सत्यवतीतनूजम् ।
यथाविधि श्राद्धविधौ निमन्त्र्य
तत्पादपद्मान्यवनेजयन्तम् ॥१०४॥

tapomahimnaiva taponidhānaṃ
sajaiminiṃ satyavatītanūjam ;
yathāvidhi śrāddhavidhau nimantrya
tatpādapadmānyavanejayantam .104.

अथोपसंस्पृश्य जलं स शान्तः
ससंभ्रमं मण्डनपण्डितोऽपि ।
व्यासाज्ञया शास्त्रविदर्चयित्वा
न्यमन्त्रयद्भैक्षकृते महर्षिम् ॥१०५॥

athopasaṃspṛśya jalaṃ sa śāntaḥ
sasaṃbhramaṃ maṇḍanapaṇḍito’pi ;
vyāsājñayā śāstravidarcayitvā
nyamantrayadbhaikṣakṛte maharṣim .105.

स चाब्रवीत्सौम्य विवादभिक्षाम्
इच्छन् भवत्संनिधिमागतोऽस्मि ।
साऽन्योन्यशिष्यत्वपणा प्रदेया
नास्त्यादरः प्राकृतभक्तभैक्ष्ये ॥१०६॥

sa cābravītsaumya vivādabhikṣām
icchan bhavatsaṃnidhimāgato’smi ;
sā’nyonyaśiṣyatvapaṇā pradeyā
nāstyādaraḥ prākṛtabhaktabhaikṣye .106.

मम न किञ्चिदपि ध्रुवमीप्सितं
श्रुतिशिरःपथविस्तृतिमन्तरा ।
अवहितेन मखेष्ववधीरितः
स भवता भवतापहिमद्युतिः ॥१०७॥

mama na kiñcidapi dhruvamīpsitaṃ
śrutiśiraḥpathavistṛtimantarā ;
avahitena makheṣvavadhīritaḥ
sa bhavatā bhavatāpahimadyutiḥ .107.

जगति संप्रति तं प्रथयाम्यहं
समभिभूय समस्तविवादिनम् ।
त्वमपि संश्रय मे मतमुत्तमं
विवद वा वद वाऽस्मि जितस्त्विति ॥१०८॥

jagati saṃprati taṃ prathayāmyahaṃ
samabhibhūya samastavivādinam ;
tvamapi saṃśraya me matamuttamaṃ
vivada vā vada vā’smi jitastviti .108.

इति यतिप्रवरस्य निशम्य तद्
वचनमर्थवदागतविस्मयः ।
परिभवेन नवेन महायशाः
स निजगौ निजगौरवमास्थितः ॥१०९॥

iti yatipravarasya niśamya tad
vacanamarthavadāgatavismayaḥ ;
paribhavena navena mahāyaśāḥ
sa nijagau nijagauravamāsthitaḥ .109.

वादं करिष्यामि न सन्दिहेऽत्र
जयाजयौ नौ वदिता न कश्चित् ।
न कण्ठशोषैकफलो विवादो
मिथो जिगीषू कुरुतस्तु वादम् ॥११०॥

vādaṃ kariṣyāmi na sandihe’tra
jayājayau nau vaditā na kaścit ;
na kaṇṭhaśoṣaikaphalo vivādo
mitho jigīṣū kurutastu vādam .110.

तथेति सूक्ते स्मितशङ्करेण
भविष्यते वादकथा श्व एव ।
तत्साक्षिभावं व्रजतं मुनीन्द्रौ
इत्यर्थयद् बादरजैमिनी सः ॥१११॥

tatheti sūkte smitaśaṅkareṇa
bhaviṣyate vādakathā śva eva ;
tatsākṣibhāvaṃ vrajataṃ munīndrau
ityarthayad bādarajaiminī saḥ .111.

विधाय भार्यां विदुषीं सदस्यां
विधीयतां वादकथा सुधीन्द्र ।
इत्थं सरस्वत्यवतारताज्ञौ
तद्धर्मपत्न्यास्तमभाषिषाताम् ॥११२॥

vidhāya bhāryāṃ viduṣīṃ sadasyāṃ
vidhīyatāṃ vādakathā sudhīndra ;
itthaṃ sarasvatyavatāratājñau
taddharmapatnyāstamabhāṣiṣātām .112.

अथानुमोद्याभिहितं मुनिभ्यां
स मण्डनार्यः प्रकृतं चिकीर्षुः ।
आनर्च दैवोपगतान्मुनीन्द्रान्
अग्नीनिव त्रीन्मुनिशेखरांस्तान् ॥११३॥

athānumodyābhihitaṃ munibhyāṃ
sa maṇḍanāryaḥ prakṛtaṃ cikīrṣuḥ ;
ānarca daivopagatānmunīndrān
agnīniva trīnmuniśekharāṃstān .113.

अथ क्रियान्ते किल सूपविष्टाः
त्रय्यन्तवेद्यार्थविदस्त्रयोऽमी ।
अमन्त्रयंश्चारु परस्परं ते
मुहूर्तमात्रं किमपि प्रहृष्टाः ॥११४॥

atha kriyānte kila sūpaviṣṭāḥ
trayyantavedyārthavidastrayo’mī ;
amantrayaṃścāru parasparaṃ te
muhūrtamātraṃ kimapi prahṛṣṭāḥ .114.

प्रातः शोणसरोजबान्धवरुचिप्रद्योतितेव्योमनि
प्रख्यातः स विधाय कर्म नियतं प्रज्ञावतामग्रणीः ।
साकं शिष्यवरैः प्रपद्य सदनं सन्मण्डितं माण्डनं
वादायोपविवेश पण्डितसभामध्ये मुनिर्ध्येयवित्॥११५॥

prātaḥ śoṇasarojabāndhavarucipradyotitevyomani
prakhyātaḥ sa vidhāya karma niyataṃ prajñāvatāmagraṇīḥ ;
sākaṃ śiṣyavaraiḥ prapadya sadanaṃ sanmaṇḍitaṃ māṇḍanaṃ
vādāyopaviveśa paṇḍitasabhāmadhye munirdhyeyavit.115.

ततः समादिश्य सदस्यतायां
सधर्मिणीं मण्डनपण्डितोऽपि ।
स शारदां नाम समस्तविद्या-
विशारदां वादसमुत्सुकोऽभूत् ॥११६॥

tataḥ samādiśya sadasyatāyāṃ
sadharmiṇīṃ maṇḍanapaṇḍito’pi ;
sa śāradāṃ nāma samastavidyā-
viśāradāṃ vādasamutsuko’bhūt .116.

पत्या नियुक्ता पतिदेवता सा
सदस्यभावे सुदती चकाशे ।
तयोर्विवेक्तुं श्रुततारतम्यं
समागता संसदि भारतीव ॥११७॥

patyā niyuktā patidevatā sā
sadasyabhāve sudatī cakāśe ;
tayorvivektuṃ śrutatāratamyaṃ
samāgatā saṃsadi bhāratīva .117.

प्रवृद्धवादोत्सुकतां तदीयां
विज्ञाय विज्ञः प्रथमं यतीन्द्रः ।
परावरज्ञः स परावरैक्य-
परां प्रतिज्ञामकरोत्स्वकीयाम् ॥११८॥

pravṛddhavādotsukatāṃ tadīyāṃ
vijñāya vijñaḥ prathamaṃ yatīndraḥ ;
parāvarajñaḥ sa parāvaraikya-
parāṃ pratijñāmakarotsvakīyām .118.

ब्रह्मैकं परमार्थसच्चिदमलं विश्वप्रपञ्चात्मना
शुक्ती रूप्यपरात्मनेव बहलाज्ञानावृतं भासते ।
तज्ञानान्निखिलप्रपञ्चनिलया स्वात्मव्यवस्था परं
निर्वाणं जनिमुक्तमभ्युपगतं मानं श्रुतेर्मस्तकम् ॥११९॥

brahmaikaṃ paramārthasaccidamalaṃ viśvaprapañcātmanā
śuktī rūpyaparātmaneva bahalājñānāvṛtaṃ bhāsate ;
tajñānānnikhilaprapañcanilayā svātmavyavasthā paraṃ
nirvāṇaṃ janimuktamabhyupagataṃ mānaṃ śrutermastakam .119.

बाढं जये यदि पराजयभागहं स्यां
सन्न्यासमङ्ग परिहृत्य कषायचेलम् ।
शुक्लं वसीय वसनं द्वयभारतीयं
वादे जयाजयफलप्रतिदीपिकाऽस्तु ॥१२०॥

bāḍhaṃ jaye yadi parājayabhāgahaṃ syāṃ
sannyāsamaṅga parihṛtya kaṣāyacelam ;
śuklaṃ vasīya vasanaṃ dvayabhāratīyaṃ
vāde jayājayaphalapratidīpikā’stu .120.

इत्थं प्रतिज्ञां कृतवत्युदारां
श्रीशङ्करे भिक्षुवरे स्वकीयाम् ।
स विश्वरूपो गृहमेधिवर्यः
चक्रे प्रतिज्ञां स्वमतप्रतिष्ठाम् ॥१२१॥

itthaṃ pratijñāṃ kṛtavatyudārāṃ
śrīśaṅkare bhikṣuvare svakīyām ;
sa viśvarūpo gṛhamedhivaryaḥ
cakre pratijñāṃ svamatapratiṣṭhām .121.

वेदान्ता न प्रमाणं चितिवपुषि पदे तत्र सङ्गत्ययोगात्
पूर्वो भागः प्रमाणं पदचयगमिते कार्यवस्तुन्यशेषे ।
शब्दानां कार्यमात्रं प्रति समधिगता शक्तिरभ्युन्नतानां
कर्मभ्यो मुक्तिरिष्टा तदिह तनुभृतामायुषः स्यात्समाप्तेः॥१२२॥

vedāntā na pramāṇaṃ citivapuṣi pade tatra saṅgatyayogāt
pūrvo bhāgaḥ pramāṇaṃ padacayagamite kāryavastunyaśeṣe ;
śabdānāṃ kāryamātraṃ prati samadhigatā śaktirabhyunnatānāṃ
karmabhyo muktiriṣṭā tadiha tanubhṛtāmāyuṣaḥ syātsamāpteḥ.122.

वादे कृतेऽस्मिन्यदि मे जयान्यः
त्वयोदितात्स्याद्विपरीतभावः ।
येयं त्वयाऽभूद्गदिता प्रसाक्ष्ये
जानाति चेत्सा भविता वधूर्मे॥१२३॥

vāde kṛte’sminyadi me jayānyaḥ
tvayoditātsyādviparītabhāvaḥ ;
yeyaṃ tvayā’bhūdgaditā prasākṣye
jānāti cetsā bhavitā vadhūrme.123.

जेतुः पराजित इहाश्रममाददीते-
त्येतौ मिथः कृतपणौ यतिविश्वरूपौ ।
अंबामुदारधिषणामभिषिच्य साक्ष्ये
जल्पं वितेनतुरथो जयदत्तदृष्टी ॥१२४॥

jetuḥ parājita ihāśramamādadīte-
tyetau mithaḥ kṛtapaṇau yativiśvarūpau ;
aṃbāmudāradhiṣaṇāmabhiṣicya sākṣye
jalpaṃ vitenaturatho jayadattadṛṣṭī .124.

आवश्यकं परिसमाप्य दिने दिने तौ
वादं समं व्यतनुतां किल सर्ववेदौ ।
एवं विजेतुमनसोरुपविष्टयोस्तां
मालां गले न्यधित सोभयभारतीयम् ॥१२५॥

āvaśyakaṃ parisamāpya dine dine tau
vādaṃ samaṃ vyatanutāṃ kila sarvavedau ;
evaṃ vijetumanasorupaviṣṭayostāṃ
mālāṃ gale nyadhita sobhayabhāratīyam .125.

माला यदा मलिनभावमुपैति कण्ठे
यस्यापि तस्य विजयेतरनिश्चयः स्यात् ।
उक्त्वा गृहं गतवती गृहकर्मसक्ता
भिक्षाशनेऽपि चरितुं गृहिमस्करिभ्याम् ॥१२६॥

mālā yadā malinabhāvamupaiti kaṇṭhe
yasyāpi tasya vijayetaraniścayaḥ syāt ;
uktvā gṛhaṃ gatavatī gṛhakarmasaktā
bhikṣāśane’pi carituṃ gṛhimaskaribhyām .126.

ततो यतिक्ष्माभृदवेक्ष्य दाक्ष्यं
क्षोदक्षमं तस्य विचक्षणस्य ।
चिक्षेप तं क्षोभितसर्वपक्षं
विद्वत्समक्षाऽप्रतिभातकक्ष्यम् ॥१२७॥

tato yatikṣmābhṛdavekṣya dākṣyaṃ
kṣodakṣamaṃ tasya vicakṣaṇasya ;
cikṣepa taṃ kṣobhitasarvapakṣaṃ
vidvatsamakṣā’pratibhātakakṣyam .127.

इत्याद्या दृढयुक्तिरस्य शुशुभे दत्तानुमोदागिरां
देव्या तादृशविश्वरूपरभसावष्टंभमुष्टिन्धया ।
भर्तृन्यासविलक्ष्यसूक्तिजननीसाक्षित्वकुक्षिंभरिः
सश्लाघाद्भुतपुष्पवृष्टिलहरी सौगन्ध्यपाणिन्धया ॥१२८॥

ityādyā dṛḍhayuktirasya śuśubhe dattānumodāgirāṃ
devyā tādṛśaviśvarūparabhasāvaṣṭaṃbhamuṣṭindhayā ;
bhartṛnyāsavilakṣyasūktijananīsākṣitvakukṣiṃbhariḥ
saślāghādbhutapuṣpavṛṣṭilaharī saugandhyapāṇindhayā .128.

इत्थं यतिक्षितिपतेरनुमोद्य युक्तिं
मालां च मण्डनगले मलिनामवेक्ष्य ।
भिक्षार्थमुच्चलतमद्य युवामितीमौ
आचष्ट तं पुनरुवाच यतीन्द्रमंबा ॥१२९॥

itthaṃ yatikṣitipateranumodya yuktiṃ
mālāṃ ca maṇḍanagale malināmavekṣya ;
bhikṣārthamuccalatamadya yuvāmitīmau
ācaṣṭa taṃ punaruvāca yatīndramaṃbā .129.

कोपातिरेकवशतः शपता पुरा मां
दुर्वाससा तदवधिर्विहितो जयस्ते ।
साऽहं यथागतमुपैमि शमिप्रवीरे-
त्युक्त्वा ससंभ्रमममुं निजधाम यान्तीम् ॥१३०॥

kopātirekavaśataḥ śapatā purā māṃ
durvāsasā tadavadhirvihito jayaste ;
sā’haṃ yathāgatamupaimi śamipravīre-
tyuktvā sasaṃbhramamamuṃ nijadhāma yāntīm .130.

जानामि त्वां देवि देवस्य धातुः
र्भार्यामिष्टामष्टमूर्तेः सगर्भ्याम् ।
वाचामाद्यां देवतां विश्वगुप्त्यै
चिन्मात्रामप्यात्तलक्ष्म्यादिरूपाम् ॥१३१॥

jānāmi tvāṃ devi devasya dhātuḥ
rbhāryāmiṣṭāmaṣṭamūrteḥ sagarbhyām ;
vācāmādyāṃ devatāṃ viśvaguptyai
cinmātrāmapyāttalakṣmyādirūpām .131.

तस्मादस्मत्कल्पितेष्वर्च्यमाना
स्थानेषु त्वं शारदाख्या दिशन्ती ।
इष्टानर्थानृष्यशृङ्गादिकेषु
क्षेत्रेष्वास्स्व प्राप्तसत्संनिधाना ॥१३२॥

tasmādasmatkalpiteṣvarcyamānā
sthāneṣu tvaṃ śāradākhyā diśantī ;
iṣṭānarthānṛṣyaśṛṅgādikeṣu
kṣetreṣvāssva prāptasatsaṃnidhānā .132.

तथेति संश्रुत्य सरस्वती सा
प्रायात्प्रियं धाम पितामहस्य ।
अदर्शनं तत्र समीक्ष्य सर्वे
आकस्मिकं विस्मयमीयुरुच्चैः ॥१३३॥

tatheti saṃśrutya sarasvatī sā
prāyātpriyaṃ dhāma pitāmahasya ;
adarśanaṃ tatra samīkṣya sarve
ākasmikaṃ vismayamīyuruccaiḥ .133.

मण्डनमिश्रोऽप्यथ विधिपूर्वं
दत्त्वा वित्तं यागे सर्वम् ।
आत्मारोपितशोचिष्केशो
भेजे शङ्करमस्तमिताशः ॥१३४॥

maṇḍanamiśro’pyatha vidhipūrvaṃ
dattvā vittaṃ yāge sarvam ;
ātmāropitaśociṣkeśo
bheje śaṅkaramastamitāśaḥ .134.

सन्न्यासगृह्यविधिना सकलानि कर्मा-
ण्यह्नाय शङ्करगुरुर्विदुषोऽस्य कुर्वन् ।
कर्णे जगौ किमपि तत्त्वमसीति वाक्यं
कर्णेजपं निखिलसंसृतिदुःखहानेः ॥१३५॥

sannyāsagṛhyavidhinā sakalāni karmā-
ṇyahnāya śaṅkaragururviduṣo’sya kurvan ;
karṇe jagau kimapi tattvamasīti vākyaṃ
karṇejapaṃ nikhilasaṃsṛtiduḥkhahāneḥ .135.

एवं पुराणगुरुणा परमात्मतत्त्वं
शिष्टो गुरोश्चरणयोर्निपपात तस्य ।
धन्योऽस्म्यहं तव गुरो करुणाकटाक्ष-
पातेन पातिततमा इति भाषमाणः ॥१३६॥

evaṃ purāṇaguruṇā paramātmatattvaṃ
śiṣṭo guroścaraṇayornipapāta tasya ;
dhanyo’smyahaṃ tava guro karuṇākaṭākṣa-
pātena pātitatamā iti bhāṣamāṇaḥ .136.

ततः स संप्राप्य सुरेश्वराख्यां
दिगङ्गनाभिः क्रियमाणसख्याम् ।
सच्छिष्यतां भाष्यकृतश्च मुख्याम्
अवाप तुच्छीकृतधातृसौख्याम् ॥१३७॥

tataḥ sa saṃprāpya sureśvarākhyāṃ
digaṅganābhiḥ kriyamāṇasakhyām ;
sacchiṣyatāṃ bhāṣyakṛtaśca mukhyām
avāpa tucchīkṛtadhātṛsaukhyām .137.

इति वशीकृतमण्डनपण्डितः
प्रणतसत्करणत्रयदण्डितः ।
सकलसद्गुणमण्डलमण्डितः
स निरगात् कृतदुर्मतखण्डितः ॥१३८॥

iti vaśīkṛtamaṇḍanapaṇḍitaḥ
praṇatasatkaraṇatrayadaṇḍitaḥ ;
sakalasadguṇamaṇḍalamaṇḍitaḥ
sa niragāt kṛtadurmatakhaṇḍitaḥ .138.

तत्र महाराष्ट्रमुखे देशे
ग्रन्थान् प्रचारयन् प्राज्ञतमः ।
शमितमतान्तरमानः शनकैः
सनकोपमोऽगमच्छ्रीशैलम् ॥१३९॥

tatra mahārāṣṭramukhe deśe
granthān pracārayan prājñatamaḥ ;
śamitamatāntaramānaḥ śanakaiḥ
sanakopamo’gamacchrīśailam .139.

प्रणमद्भवबीजभर्जनं
प्रणिपत्यामृतसंपदार्जनम् ।
प्रमुमोद स मल्लिकार्जुनं
भ्रमरांबासचिवं नतार्जुनम् ॥१४०॥

praṇamadbhavabījabharjanaṃ
praṇipatyāmṛtasaṃpadārjanam ;
pramumoda sa mallikārjunaṃ
bhramarāṃbāsacivaṃ natārjunam .140.

तीररुहैः कृष्णायास्तीरेऽवात्सीत्तिरोहितोष्णायाः
आवर्जिततृष्णाया आचार्येन्द्रो निरस्तकार्ष्ण्यायाः ॥१४१॥

tīraruhaiḥ kṛṣṇāyāstīre’vātsīttirohitoṣṇāyāḥ
āvarjitatṛṣṇāyā ācāryendro nirastakārṣṇyāyāḥ .141.

अथैकदासौ यतिसार्वभौमः
तीर्थानि सर्वाणि चरन् सतीर्थ्यैः ।
घोरात् कलेर्गोपितधर्ममागात्
गोकर्णमभ्यर्णचलार्णवौघम् ॥१४२॥

athaikadāsau yatisārvabhaumaḥ
tīrthāni sarvāṇi caran satīrthyaiḥ ;
ghorāt kalergopitadharmamāgāt
gokarṇamabhyarṇacalārṇavaugham .142.

विरिञ्चिनांभोरुहनाभवन्द्यं
प्रपञ्चनाट्याद्भुतसूत्रधारम् ।
तुष्टाव वामार्धवधूटिमस्त-
दुष्टावलेपं प्रणमन् महेशम् ॥१४३॥

viriñcināṃbhoruhanābhavandyaṃ
prapañcanāṭyādbhutasūtradhāram ;
tuṣṭāva vāmārdhavadhūṭimasta-
duṣṭāvalepaṃ praṇaman maheśam .143.

गुणत्रयातीतविभाव्यमित्थं
गोकर्णनाथं वचसाऽर्चयित्वा ।
तिस्रः स रात्रीस्त्रिजगत्पवित्रे
क्षेत्रे मुदैष क्षिपति स्म कालम् ॥१४४॥

guṇatrayātītavibhāvyamitthaṃ
gokarṇanāthaṃ vacasā’rcayitvā ;
tisraḥ sa rātrīstrijagatpavitre
kṣetre mudaiṣa kṣipati sma kālam .144.

वैकुण्ठकैलासविवर्तभूतं
हरन्नताघं हरिशङ्कराख्यम् ।
दिव्यस्थलं देशिकसार्वभौमः
तीर्थप्रवासी न चिरादयासीत् ॥१४५॥

vaikuṇṭhakailāsavivartabhūtaṃ
harannatāghaṃ hariśaṅkarākhyam ;
divyasthalaṃ deśikasārvabhaumaḥ
tīrthapravāsī na cirādayāsīt .145.

भ्रमापनोदाय भिदावदानम्
अद्वैतमुद्रामिह दर्शयन्तौ।
आराध्य देवौ हरिशङ्करौ स
द्व्यर्थाभिरित्यर्चयति स्म वाग्भिः ॥१४६॥

bhramāpanodāya bhidāvadānam
advaitamudrāmiha darśayantau;
ārādhya devau hariśaṅkarau sa
dvyarthābhirityarcayati sma vāgbhiḥ .146.

समावहन् केसरितां वरां यः
सुरद्विषत्कुञ्जरमाजघान ।
प्रह्लादमुल्लासितमादधानं
पञ्चाननं तं प्रणुमः पुराणम् ॥१४७॥

samāvahan kesaritāṃ varāṃ yaḥ
suradviṣatkuñjaramājaghāna ;
prahlādamullāsitamādadhānaṃ
pañcānanaṃ taṃ praṇumaḥ purāṇam .147.

वृषाकपायीवरयोःसपर्यां
वाचाऽतिमोचारसयेति तन्वन् ।
मुनिप्रवीरो मुदितात्मकामो
मूकांबिकायाः सदनं प्रतस्थे ॥१४८॥

vṛṣākapāyīvarayoḥsaparyāṃ
vācā’timocārasayeti tanvan ;
munipravīro muditātmakāmo
mūkāṃbikāyāḥ sadanaṃ pratasthe .148.

उच्चावचानन्दजबाष्पमुच्चैः
उद्गीर्णरोमाञ्चमुदारभक्तिः ।
अंबामिहापारकृपावलंबां
संभावयन्नस्तुत निस्तुलं सः ॥१४९॥

uccāvacānandajabāṣpamuccaiḥ
udgīrṇaromāñcamudārabhaktiḥ ;
aṃbāmihāpārakṛpāvalaṃbāṃ
saṃbhāvayannastuta nistulaṃ saḥ .149.

आराधनं ते बहिरेव केचित्
अन्तर्बहिश्चैकतमेऽन्तरेव ।
अन्ये परे त्वंब कदापि कुर्युः
नैव त्वदैक्यानुभवैकनिष्ठाः ॥१५०॥

ārādhanaṃ te bahireva kecit
antarbahiścaikatame’ntareva ;
anye pare tvaṃba kadāpi kuryuḥ
naiva tvadaikyānubhavaikaniṣṭhāḥ .150.

इति तां वचनैः प्रपूज्य भैक्षौ-
दनमात्रेण स तुष्टिमान् कृतार्थः।
बहुसाधकसंस्तुतः कियन्तं
समयं तत्र निनाय शान्तचेताः ॥१५१॥

iti tāṃ vacanaiḥ prapūjya bhaikṣau-
danamātreṇa sa tuṣṭimān kṛtārthaḥ;
bahusādhakasaṃstutaḥ kiyantaṃ
samayaṃ tatra nināya śāntacetāḥ .151.

ततः शतानन्दमहेन्द्रपूर्वैः
सुपर्वबृन्दैरुपगीयमानः ।
पद्माङ्घ्रिमुख्यैः सममाप्तकाम-
क्षोणीपतिः शृङ्गगिरिं प्रतस्थे ॥१५२॥

tataḥ śatānandamahendrapūrvaiḥ
suparvabṛndairupagīyamānaḥ ;
padmāṅghrimukhyaiḥ samamāptakāma-
kṣoṇīpatiḥ śṛṅgagiriṃ pratasthe .152.

यत्राधुनाप्युत्तममृष्यशृङ्गः
तपश्चरत्यात्मभृदन्तरङ्गः ।
संस्पर्शमात्रेण वितीर्णभद्रा
विद्योतते यत्र च तुङ्गभद्रा ॥१५३॥

yatrādhunāpyuttamamṛṣyaśṛṅgaḥ
tapaścaratyātmabhṛdantaraṅgaḥ ;
saṃsparśamātreṇa vitīrṇabhadrā
vidyotate yatra ca tuṅgabhadrā .153.

अध्यापयामास स भाष्यमुख्यान्
ग्रन्थान्निजांस्तत्र मनीषिमुख्यान् ।
आकर्णनप्राप्यमहापुमर्थान्
आदिष्टविद्याग्रहणे समर्थान् ॥१५४॥

adhyāpayāmāsa sa bhāṣyamukhyān
granthānnijāṃstatra manīṣimukhyān ;
ākarṇanaprāpyamahāpumarthān
ādiṣṭavidyāgrahaṇe samarthān .154.

मन्दाक्षनम्रं कलयन्नु शेषं
पराणुदत् प्राणितमांस्यशेषम् ।
निरस्तजीवेश्वरयोर्विशेषं
व्याचष्ट वाचस्पतिनिर्विशेषम् ॥१५५॥

mandākṣanamraṃ kalayannu śeṣaṃ
parāṇudat prāṇitamāṃsyaśeṣam ;
nirastajīveśvarayorviśeṣaṃ
vyācaṣṭa vācaspatinirviśeṣam .155.

प्रकल्प्य तत्रेन्द्रविमानकल्पं
प्रासादमाविष्कृतसर्वशिल्पम् ।
प्रवर्तयामास स देवतायाः
पूजामजाद्यैरपि पूजितायाः ॥१५६॥

prakalpya tatrendravimānakalpaṃ
prāsādamāviṣkṛtasarvaśilpam ;
pravartayāmāsa sa devatāyāḥ
pūjāmajādyairapi pūjitāyāḥ .156.

या शारदांबेत्यभिधां वहन्ती
कृतां प्रतिज्ञां प्रतिपालयन्ती ।
अद्यापि शृङ्गेरिपुरे वसन्ती
प्रद्योततेऽभीष्टवरान् दिशन्ती ॥१५७॥

yā śāradāṃbetyabhidhāṃ vahantī
kṛtāṃ pratijñāṃ pratipālayantī ;
adyāpi śṛṅgeripure vasantī
pradyotate’bhīṣṭavarān diśantī .157.

चित्तानुवर्ती निजधर्मचारी
भूतानुकंपी तनुवाग्विभूतिः ।
कश्चिद्विनेयोऽजनि देशिकस्य
यं तोटकाचार्यमुदाहरन्ति ॥१५८॥

cittānuvartī nijadharmacārī
bhūtānukaṃpī tanuvāgvibhūtiḥ ;
kaścidvineyo’jani deśikasya
yaṃ toṭakācāryamudāharanti .158.

पुमर्थाश्चत्वारः किमुत निगमा ऋक्प्रभृतयः
प्रभेदा वा मुक्तेर्विमलतरसालोक्यमुखराः।
मुखान्याहो धातुश्चिरमिति विमृश्याथ विबुधा
विदुःशिष्यान् हस्तामलकमुखरान् शङ्करगुरोः
१६०॥ न्शष्कर्म्यसिद्ध्याख्यनिबन्धमेकं
कृत्वाऽऽत्मपूज्याय निवेद्य चाऽऽप्त्वा ।
विश्वासमुक्त्वाऽथ पुनर्बभाषे
स विश्वरूपो गुरुमात्मदेवम् ॥१५९॥

pumarthāścatvāraḥ kimuta nigamā ṛkprabhṛtayaḥ
prabhedā vā muktervimalatarasālokyamukharāḥ;
mukhānyāho dhātuściramiti vimṛśyātha vibudhā
viduḥśiṣyān hastāmalakamukharān śaṅkaraguroḥ
160. nśaṣkarmyasiddhyākhyanibandhamekaṃ
kṛtvā’’tmapūjyāya nivedya cā’’ptvā ;
viśvāsamuktvā’tha punarbabhāṣe
sa viśvarūpo gurumātmadevam .159.

न ख्यातिहेतोर्न च लाभहेतोः
नाप्यर्चनायै विहितः प्रबन्धः ।
नोल्लङ्घनीयं वचनं गुरूणां
नोल्लङ्घने स्याद्गुरुशिष्यभावः ॥१६१॥

na khyātihetorna ca lābhahetoḥ
nāpyarcanāyai vihitaḥ prabandhaḥ ;
nollaṅghanīyaṃ vacanaṃ gurūṇāṃ
nollaṅghane syādguruśiṣyabhāvaḥ .161.

भावानुकारिमृदुवाक्यनिवेशितार्थं
स्वीयैः पदैः सह निराकृतपूर्वपक्षम् ।
सिद्धान्तयुक्तिविनिवेशिततत्स्वरूपं
दृष्ट्वाऽभिनन्द्य परितोषवशादवोचत् ॥१६२॥

bhāvānukārimṛduvākyaniveśitārthaṃ
svīyaiḥ padaiḥ saha nirākṛtapūrvapakṣam ;
siddhāntayuktiviniveśitatatsvarūpaṃ
dṛṣṭvā’bhinandya paritoṣavaśādavocat .162.

सत्यं यदात्थ विनयिन् मम याजुषी या
शाखा तदन्तगतभाष्यनिबन्ध इष्टः ।
तद्वार्तिकं मम कृते भवता प्रणेयं
सच्चेष्टितं परहितैकफलं प्रसिद्धम् ॥१६३॥

satyaṃ yadāttha vinayin mama yājuṣī yā
śākhā tadantagatabhāṣyanibandha iṣṭaḥ ;
tadvārtikaṃ mama kṛte bhavatā praṇeyaṃ
sacceṣṭitaṃ parahitaikaphalaṃ prasiddham .163.

तद्वत्त्वदीया खलु काण्वशाखा
ममापि तत्रास्ति तदन्तभाष्यम् ।
तद्वार्तिकं चापि विधेयमिष्टं
परोपकाराय सतां प्रवृत्तिः ॥१६४॥

tadvattvadīyā khalu kāṇvaśākhā
mamāpi tatrāsti tadantabhāṣyam ;
tadvārtikaṃ cāpi vidheyamiṣṭaṃ
paropakārāya satāṃ pravṛttiḥ .164.

इत्थं स उक्तो भगवत्पदेन
श्रीविश्वरूपो विदुषां वरिष्ठः ।
चकार भाष्यद्वयवार्तिके द्वे
ह्याज्ञा गुरूणां ह्यविचारणीया ॥१६५॥

itthaṃ sa ukto bhagavatpadena
śrīviśvarūpo viduṣāṃ variṣṭhaḥ ;
cakāra bhāṣyadvayavārtike dve
hyājñā gurūṇāṃ hyavicāraṇīyā .165.

सनन्दनो नाम गुरोरनुज्ञया
भाष्यस्य टीकां व्यधितेरितः पराम् ।
यत्पूर्वभागः किल पञ्चपादिका
तच्छेषगा वृत्तिरिति प्रथीयसी ॥१६६॥

sanandano nāma guroranujñayā
bhāṣyasya ṭīkāṃ vyadhiteritaḥ parām ;
yatpūrvabhāgaḥ kila pañcapādikā
taccheṣagā vṛttiriti prathīyasī .166.

अधिगम्य तदाऽऽत्मयोगशक्तेः
अनुभावेन निवेद्य चाऽऽश्रवेभ्यः ।
अवलंबिततारकापथोऽसौ
अचिरादन्तिकमाससाद मातुः ॥१६७॥

adhigamya tadā’’tmayogaśakteḥ
anubhāvena nivedya cā’’śravebhyaḥ ;
avalaṃbitatārakāpatho’sau
acirādantikamāsasāda mātuḥ .167.

तत्राऽऽतुरां मातरमैक्षतासौ
ननाम तस्याश्चरणौ कृतात्मा ।
सा चैनमुद्वीक्ष्य शरीरतापं
जहौ निदाघार्त इवांबुदेन ॥१६८॥

tatrā’’turāṃ mātaramaikṣatāsau
nanāma tasyāścaraṇau kṛtātmā ;
sā cainamudvīkṣya śarīratāpaṃ
jahau nidāghārta ivāṃbudena .168.

असावसङ्गोऽपि तदाऽऽर्द्रचेताः
तामाह मोहान्धतमोपहर्ता ।
अंबायमस्त्यत्र शुचं जहीहि
प्रब्रूहि किं ते करवाणि कृत्यम् ॥१६९॥

asāvasaṅgo’pi tadā’’rdracetāḥ
tāmāha mohāndhatamopahartā ;
aṃbāyamastyatra śucaṃ jahīhi
prabrūhi kiṃ te karavāṇi kṛtyam .169.

दृष्ट्वा चिरात् पुत्रमनामयं सा
हृष्टान्तरात्मा निजगाद मन्दम् ।
अस्यां दशायां कुशली मया त्वं
दिष्ट्याऽसि दृष्टः किमतोऽस्ति कृत्यम् ॥१७०॥

dṛṣṭvā cirāt putramanāmayaṃ sā
hṛṣṭāntarātmā nijagāda mandam ;
asyāṃ daśāyāṃ kuśalī mayā tvaṃ
diṣṭyā’si dṛṣṭaḥ kimato’sti kṛtyam .170.

इतः परं पुत्रक गात्रमेतद्
वोढुं न शक्नोमि जरातिशीर्णम् ।
संस्कृत्य शास्त्रोदितवर्त्मना त्वं
सद्वृत्त मां प्रापय पुण्यलोकान् ॥१७१॥

itaḥ paraṃ putraka gātrametad
voḍhuṃ na śaknomi jarātiśīrṇam ;
saṃskṛtya śāstroditavartmanā tvaṃ
sadvṛtta māṃ prāpaya puṇyalokān .171.

ततः शरच्चन्द्र मरीचिरोचिः
विचित्रपारिप्लवकेतनाढ्यम् ।
विमानमादाय मनोज्ञरूपं
प्रादुर्बभूवुः किल विष्णुदूताः ॥१७२॥

tataḥ śaraccandra marīcirociḥ
vicitrapāriplavaketanāḍhyam ;
vimānamādāya manojñarūpaṃ
prādurbabhūvuḥ kila viṣṇudūtāḥ .172.

वैमानिकांस्तान्नयनाभिरामान्
अवेक्ष्य हृष्टा प्रशशंस पुत्रम् ।
विमानमारोप्य विराजमानं
अनायि तैः सा बहुमानपूर्वम् ॥१७३॥

vaimānikāṃstānnayanābhirāmān
avekṣya hṛṣṭā praśaśaṃsa putram ;
vimānamāropya virājamānaṃ
anāyi taiḥ sā bahumānapūrvam .173.

इयमर्चिरहर्वलक्षपक्षान्
षडुदङ्मास समानिलार्कचन्द्रान् ।
चपलावरुणेन्द्रधातृलोकान्
क्रमशोऽतीत्य परं पदं प्रपेदे ॥१७४॥

iyamarciraharvalakṣapakṣān
ṣaḍudaṅmāsa samānilārkacandrān ;
capalāvaruṇendradhātṛlokān
kramaśo’tītya paraṃ padaṃ prapede .174.

सञ्चिन्त्य काष्ठानि सुशुष्कवन्ति
गृहोपकण्ठे धृततोयपात्रः।
स दक्षिणे दोष्णि ममन्थ वह्निं
ददाह तां तेन च संयतात्मा ॥१७५॥

sañcintya kāṣṭhāni suśuṣkavanti
gṛhopakaṇṭhe dhṛtatoyapātraḥ;
sa dakṣiṇe doṣṇi mamantha vahniṃ
dadāha tāṃ tena ca saṃyatātmā .175.

इतस्वजननीमसौ मुनिजनैरपि प्रार्थितां
पुनः पतनवर्जितामतनुसौख्यसन्दोहिनीम् ।
यतिक्षितिपतिर्गतिं वितमसं स नीत्वा ततः
ततोऽन्यमतशातने प्रयतते स्म पृथ्वीतले ॥१७६॥

itasvajananīmasau munijanairapi prārthitāṃ
punaḥ patanavarjitāmatanusaukhyasandohinīm ;
yatikṣitipatirgatiṃ vitamasaṃ sa nītvā tataḥ
tato’nyamataśātane prayatate sma pṛthvītale .176.

अथशिष्यवरैर्युतः सहस्रैः
अनुयातः स सुधन्वना च राज्ञा।
ककुभो विजिगीषुरेष सर्वाः
प्रथमं सेतुमुदारधीः प्रतस्थे॥१७७॥

athaśiṣyavarairyutaḥ sahasraiḥ
anuyātaḥ sa sudhanvanā ca rājñā;
kakubho vijigīṣureṣa sarvāḥ
prathamaṃ setumudāradhīḥ pratasthe.177.

अभिपूज्य स तत्र रामनाथं
सह पाण्ड्यैः स्ववशे विधाय चोलान् ।
द्रविडांश्च ततो जगाम काञ्चीं
नगरीं हास्तिगिरेर्नितंबकाञ्चीम् ॥१७८॥

abhipūjya sa tatra rāmanāthaṃ
saha pāṇḍyaiḥ svavaśe vidhāya colān ;
draviḍāṃśca tato jagāma kāñcīṃ
nagarīṃ hāstigirernitaṃbakāñcīm .178.

सुरधाम स तत्र कारयित्वा
परविद्याचरणानुसारि चित्रम्।
अपवार्य च तान्त्रिकानतानीत्
भगवत्याः श्रुतिसम्मतां सपर्याम् ॥१७९॥

suradhāma sa tatra kārayitvā
paravidyācaraṇānusāri citram;
apavārya ca tāntrikānatānīt
bhagavatyāḥ śrutisammatāṃ saparyām .179.

निजपादसरोजसेवनायै
विनयेन स्वयमागतानथाऽऽन्ध्रान् ।
अनुगृह्य स वेङ्कटाचलेशं
प्रणिपत्याऽऽप विदर्भराजधानीम् ॥१८०॥

nijapādasarojasevanāyai
vinayena svayamāgatānathā’’ndhrān ;
anugṛhya sa veṅkaṭācaleśaṃ
praṇipatyā’’pa vidarbharājadhānīm .180.

यतिराडथ तेषु तेषु देशे-
ष्विति पाषण्डपरान् द्विजान् विमथ्नन् ।
अपरान्तमहार्णवोपकण्ठं
प्रतिपेदे प्रतिवादिदर्पहन्ता ॥१८१॥

yatirāḍatha teṣu teṣu deśe-
ṣviti pāṣaṇḍaparān dvijān vimathnan ;
aparāntamahārṇavopakaṇṭhaṃ
pratipede prativādidarpahantā .181.

बहुलभ्रमवानयं जडात्मा
सुमनोभिर्मथितश्च पूर्वमेव ।
इति सिन्धुमुपेक्ष्य स क्षमावान्
इव गोकर्णमुदारधीः प्रतस्थे ॥१८२॥

bahulabhramavānayaṃ jaḍātmā
sumanobhirmathitaśca pūrvameva ;
iti sindhumupekṣya sa kṣamāvān
iva gokarṇamudāradhīḥ pratasthe .182.

अवगाह्य सरित्पतिं स तत्र
प्रियमासाद्य तुषारशैलपुत्र्याः।
स्तवसत्तममद्भुतार्थचित्रं
रचयामास भुजङ्गवृत्तरम्यम् ॥१८३॥

avagāhya saritpatiṃ sa tatra
priyamāsādya tuṣāraśailaputryāḥ;
stavasattamamadbhutārthacitraṃ
racayāmāsa bhujaṅgavṛttaramyam .183.

यमिनामृषभेण नीलकण्ठं
जितमाकर्ण्य मनीषिधुर्यवर्यम् ।
सहसोदयनादयः कवीन्द्राः
परमद्वैतमुषश्चकंपिरे स्म ॥१८४॥

yamināmṛṣabheṇa nīlakaṇṭhaṃ
jitamākarṇya manīṣidhuryavaryam ;
sahasodayanādayaḥ kavīndrāḥ
paramadvaitamuṣaścakaṃpire sma .184.

विषयेषु वितत्य न्शजभाष्या-
ण्यथ सौराष्ट्रमुखेषु तत्र तत्र ।
बहुधा विबुधैः प्रशस्यमानो
भगवान् द्वारवतीं पुरीं विवेश ॥१८५॥

viṣayeṣu vitatya nśajabhāṣyā-
ṇyatha saurāṣṭramukheṣu tatra tatra ;
bahudhā vibudhaiḥ praśasyamāno
bhagavān dvāravatīṃ purīṃ viveśa .185.

निजशिष्यपदं गतानुदीच्यान्
इति कृत्वाऽथ विदेहकौशलाद्यैः ।
विहितापचितिस्तथाऽङ्गवङ्गे-
ष्वयमास्तीर्य यशो जगाम गौडान् ॥१८६॥

nijaśiṣyapadaṃ gatānudīcyān
iti kṛtvā’tha videhakauśalādyaiḥ ;
vihitāpacitistathā’ṅgavaṅge-
ṣvayamāstīrya yaśo jagāma gauḍān .186.

स्वस्थः सोऽयं ब्रह्म सायं कदाचित्
ध्यायन् गङ्गापूरसङ्गार्द्रवातैः ।
आगच्छन्तं सैकते प्रत्यगच्छत्
योगीशानं गौडपादाभिधानम् ॥१८७॥

svasthaḥ so’yaṃ brahma sāyaṃ kadācit
dhyāyan gaṅgāpūrasaṅgārdravātaiḥ ;
āgacchantaṃ saikate pratyagacchat
yogīśānaṃ gauḍapādābhidhānam .187.

आर्यस्याथो गौडपादस्य पादौ
अभ्यर्च्यासौ शङ्करः पङ्कजाभौ ।
भक्तिश्रद्धासंभ्रमाक्रान्तचेताः
प्रह्वस्तस्थावग्रतः प्राञ्जलिः सन् ॥१८८॥

āryasyātho gauḍapādasya pādau
abhyarcyāsau śaṅkaraḥ paṅkajābhau ;
bhaktiśraddhāsaṃbhramākrāntacetāḥ
prahvastasthāvagrataḥ prāñjaliḥ san .188.

सिञ्चन्नेनं क्षीरवाराशिवीची-
साचिव्यायाऽऽसन्नयत्नैः कटाक्षैः ।
दन्तज्योत्स्नादन्तुराश्चापि कुर्वन्
आशाः सूक्तिं सन्दधे गौडपादः ॥१८९॥

siñcannenaṃ kṣīravārāśivīcī-
sācivyāyā’’sannayatnaiḥ kaṭākṣaiḥ ;
dantajyotsnādanturāścāpi kurvan
āśāḥ sūktiṃ sandadhe gauḍapādaḥ .189.

कृतास्त्वया भाष्यमुखा निबन्धा
मत्कारिकावारिजनुःसुखार्काः ।
श्रुत्वेति गोविन्दमुखात्प्रहृष्य
दृगध्वनीनोऽस्मि तवाद्य विद्वन् ॥१९०॥

kṛtāstvayā bhāṣyamukhā nibandhā
matkārikāvārijanuḥsukhārkāḥ ;
śrutveti govindamukhātprahṛṣya
dṛgadhvanīno’smi tavādya vidvan .190.

मत्कारिकाभावविबोधितादृङ्
माण्डूक्यभाष्यश्रवणोत्थहर्षः ।
दातुं वरं ते विदुषां वराय
प्रोत्साहयत्याशु वरं वृणीष्व ॥१९१॥

matkārikābhāvavibodhitādṛṅ
māṇḍūkyabhāṣyaśravaṇotthaharṣaḥ ;
dātuṃ varaṃ te viduṣāṃ varāya
protsāhayatyāśu varaṃ vṛṇīṣva .191.

स प्राह पर्यायशुकर्षिमीक्ष्य
भवन्तमद्राक्षमतिष्यपूरुषम् ।
वरः परः कोऽस्ति तथाऽपि चिन्तनं
चित्तत्त्वगं मेऽस्तु गुरो निरन्तरम् ॥१९२॥

sa prāha paryāyaśukarṣimīkṣya
bhavantamadrākṣamatiṣyapūruṣam ;
varaḥ paraḥ ko’sti tathā’pi cintanaṃ
cittattvagaṃ me’stu guro nirantaram .192.

तथेति सोऽन्तर्धिमपास्तमोहे
गते चिरञ्चीविमुनावथासौ ।
वृत्तान्तमेतं स मुदाऽऽश्रवेभ्यः
संश्रावयंस्तां क्षणदामनैषीत् ॥१९३॥

tatheti so’ntardhimapāstamohe
gate cirañcīvimunāvathāsau ;
vṛttāntametaṃ sa mudā’’śravebhyaḥ
saṃśrāvayaṃstāṃ kṣaṇadāmanaiṣīt .193.

अथ द्युनद्यामुषसि क्षमीन्द्रो
निर्वर्त्य नित्यं विधिवत्सशिष्यैः ।
तीरे निदिध्यासनलालसोऽभूत्
अत्रान्तरेऽश्रूयत लोकवार्ता ॥१९४॥

atha dyunadyāmuṣasi kṣamīndro
nirvartya nityaṃ vidhivatsaśiṣyaiḥ ;
tīre nididhyāsanalālaso’bhūt
atrāntare’śrūyata lokavārtā .194.

जंबूद्वीपं शस्यतेऽस्यां पृथिव्यां
तत्राप्येतन्मण्डलं भारताख्यम् ॥१९५॥

jaṃbūdvīpaṃ śasyate’syāṃ pṛthivyāṃ
tatrāpyetanmaṇḍalaṃ bhāratākhyam .195.

आश्मीराख्यं मण्डलं तत्र शस्तं
यत्राऽऽस्तेऽसौ शारदा वागधीशा ॥

āśmīrākhyaṃ maṇḍalaṃ tatra śastaṃ
yatrā’’ste’sau śāradā vāgadhīśā .

द्वारैर्युक्तं माण्डपैस्तच्चतुर्भिः
र्दैव्या गेहं यत्र सर्वज्ञपीठम् ।
यत्राऽऽरोहे सर्ववित्सज्जनानां
नान्ये सर्वे यत्प्रवेष्टुं क्षमन्ते ॥१९६॥

dvārairyuktaṃ māṇḍapaistaccaturbhiḥ
rdaivyā gehaṃ yatra sarvajñapīṭham ;
yatrā’’rohe sarvavitsajjanānāṃ
nānye sarve yatpraveṣṭuṃ kṣamante .196.

प्राच्याः प्राच्यां पश्चिमाः पश्चिमायां
ये चोदीच्यास्तामुदीचीं प्रपन्नाः ।
सर्वज्ञास्तद्द्वारमुद्घाटयन्तो
दाक्षा नद्धं नो तदुद्घाटयन्ति ॥१९७॥

prācyāḥ prācyāṃ paścimāḥ paścimāyāṃ
ye codīcyāstāmudīcīṃ prapannāḥ ;
sarvajñāstaddvāramudghāṭayanto
dākṣā naddhaṃ no tadudghāṭayanti .197.

वार्तामुपश्रुत्य स दाक्षिणात्यो
मानं तदीयं परिमातुमिच्छन् ।
काश्मीरदेशाय जगाम हृष्टः
श्रीशङ्करो द्वारमपावरीतुम् ॥१९८॥

vārtāmupaśrutya sa dākṣiṇātyo
mānaṃ tadīyaṃ parimātumicchan ;
kāśmīradeśāya jagāma hṛṣṭaḥ
śrīśaṅkaro dvāramapāvarītum .198.

वादिव्रातगजेन्द्रदुर्मदघटादुर्गर्वसङ्कर्षण-
श्रीमच्छङ्करदेशिकेन्द्रमृगराडायाति सर्वार्थवित् ।
दूरं गच्छत वादिदुःशठगजाः सन्न्यासदंष्ट्रायुधो
वेदान्तोरुवनाश्रयस्तदपरं द्वैतं वनं भक्षति ॥१९९॥

vādivrātagajendradurmadaghaṭādurgarvasaṅkarṣaṇa-
śrīmacchaṅkaradeśikendramṛgarāḍāyāti sarvārthavit ;
dūraṃ gacchata vādiduḥśaṭhagajāḥ sannyāsadaṃṣṭrāyudho
vedāntoruvanāśrayastadaparaṃ dvaitaṃ vanaṃ bhakṣati .199.

संश्रावयन्नध्वनि देशिकेन्द्रः
श्रीदक्षिणद्वारभुवं प्रपेदे ।
कवाटमुद्घाट्य निवेष्टुकामं
ससंभ्रमं वादिगणो न्यरौत्सीत् ॥२००॥

saṃśrāvayannadhvani deśikendraḥ
śrīdakṣiṇadvārabhuvaṃ prapede ;
kavāṭamudghāṭya niveṣṭukāmaṃ
sasaṃbhramaṃ vādigaṇo nyarautsīt .200.

अथाब्रवीद्वादिगणः स देशिकं
किमर्थमेवं बहुसंभ्रमक्रिया ।
यदत्र कार्यं तदुदीर्यतां शनैः
न संभ्रमः कर्तुमलं तदीप्सितम् ॥२०१॥

athābravīdvādigaṇaḥ sa deśikaṃ
kimarthamevaṃ bahusaṃbhramakriyā ;
yadatra kāryaṃ tadudīryatāṃ śanaiḥ
na saṃbhramaḥ kartumalaṃ tadīpsitam .201.

यः कश्चिदेत्येतु परीक्षितुं चेत्
वेदाखिलं नाविदितं ममाणु ।
इत्थं भवान्वक्ति समुन्नतीच्छो
दत्त्वा परीक्षां व्रजदेवतालयम् ॥२०२॥

yaḥ kaścidetyetu parīkṣituṃ cet
vedākhilaṃ nāviditaṃ mamāṇu ;
itthaṃ bhavānvakti samunnatīccho
dattvā parīkṣāṃ vrajadevatālayam .202.

शास्त्रेषु सर्वेष्वपि दत्तवन्तं
प्रत्युत्तरं तं समपूजयंस्ते ।
द्वारं समुद्घाट्य ददुश्च मार्गं
ततो विवेशान्तरभूमिभागम् ॥२०३॥

śāstreṣu sarveṣvapi dattavantaṃ
pratyuttaraṃ taṃ samapūjayaṃste ;
dvāraṃ samudghāṭya daduśca mārgaṃ
tato viveśāntarabhūmibhāgam .203.

पाणौ सनन्दनमसाववलंब्य विद्या
भद्रासनं तदवरोढुमनाश्चचाल ।
अत्रान्तरे विधिवधूर्विबुधाग्रगण्यम्
आचार्यशङ्करमवोचदनङ्गवाचा ॥२०४॥

pāṇau sanandanamasāvavalaṃbya vidyā
bhadrāsanaṃ tadavaroḍhumanāścacāla ;
atrāntare vidhivadhūrvibudhāgragaṇyam
ācāryaśaṅkaramavocadanaṅgavācā .204.

सर्वज्ञतैकैव भवेन्न हेतुः
पीठाधिरोहे परिशुद्धता च ।
सा तेऽस्ति वा नेति विचार्यमेतत्
तिष्ठ क्षणं त्वं कुरु साहसं मा ॥२०५॥

sarvajñataikaiva bhavenna hetuḥ
pīṭhādhirohe pariśuddhatā ca ;
sā te’sti vā neti vicāryametat
tiṣṭha kṣaṇaṃ tvaṃ kuru sāhasaṃ mā .205.

नास्मिन् शरीरे कृतकिल्बिषोऽहं
जन्मप्रभृत्यंब न सन्दिहेऽहम् ।
व्यधायि देहान्तरसंश्रयाद्यद्
न तेन लिप्येत हि कर्मणाऽन्यः ॥२०६॥

nāsmin śarīre kṛtakilbiṣo’haṃ
janmaprabhṛtyaṃba na sandihe’ham ;
vyadhāyi dehāntarasaṃśrayādyad
na tena lipyeta hi karmaṇā’nyaḥ .206.

इत्थं निरुत्तरपदां स विधाय देवीं
सर्वज्ञपीठमधिरुह्य ननन्द सभ्यः ।
संमानितोऽभवदसौ विबुधैश्च वाण्या
गार्ग्या कहोलमुखरैरिव याज्ञवल्क्यः ॥२०७॥

itthaṃ niruttarapadāṃ sa vidhāya devīṃ
sarvajñapīṭhamadhiruhya nananda sabhyaḥ ;
saṃmānito’bhavadasau vibudhaiśca vāṇyā
gārgyā kaholamukharairiva yājñavalkyaḥ .207.

वादप्रादुर्विनोदप्रतिकथनसुधीवाददुर्वारतर्क-
न्यक्कारस्वैरधाटीभरितहरिदुपन्यस्तमाहानुभाव्यः ।
सर्वज्ञो वस्तुमर्हस्त्वमिति बहुमतः स्फारभारत्यमोघ-
श्लाघाजोघुष्यमाणो जयति यतिपतेः शारदापीठवासः ॥२०८॥

vādaprādurvinodapratikathanasudhīvādadurvāratarka-
nyakkārasvairadhāṭībharitaharidupanyastamāhānubhāvyaḥ ;
sarvajño vastumarhastvamiti bahumataḥ sphārabhāratyamogha-
ślāghājoghuṣyamāṇo jayati yatipateḥ śāradāpīṭhavāsaḥ .208.

कचभरवहनं पुलोमजायाः
कतिचिदहान्यपगर्भकं यथा स्यात् ।
गुरुशिरसि तथा सुधाशनाः स्वः
तरुकुसुमान्यथ हर्षतोऽभ्यवर्षन् ॥२०९॥

kacabharavahanaṃ pulomajāyāḥ
katicidahānyapagarbhakaṃ yathā syāt ;
guruśirasi tathā sudhāśanāḥ svaḥ
tarukusumānyatha harṣato’bhyavarṣan .209.

इति मुनिरतितुष्टोऽध्युष्य सर्वज्ञपीठं
निजमतगुरुतायै नो पुनर्मानहेतोः ।
कतिचन विनिवेश्याथर्ष्यशृङ्गाश्रमादौ
मुनिरथ बदरीं स प्राप कैश्चित्स्वशिष्यैः॥२१०॥

iti muniratituṣṭo’dhyuṣya sarvajñapīṭhaṃ
nijamatagurutāyai no punarmānahetoḥ ;
katicana viniveśyātharṣyaśṛṅgāśramādau
muniratha badarīṃ sa prāpa kaiścitsvaśiṣyaiḥ.210.

एवंप्रकारैः कलिकल्मषघ्नैः
शिवावतारस्य शुभैश्चरित्रैः ।
द्वात्रिंशदत्युज्ज्वलकीर्तिराशेः
समा व्यतीयुः किल शङ्करस्य ॥२११॥

evaṃprakāraiḥ kalikalmaṣaghnaiḥ
śivāvatārasya śubhaiścaritraiḥ ;
dvātriṃśadatyujjvalakīrtirāśeḥ
samā vyatīyuḥ kila śaṅkarasya .211.

भाष्यं भूष्यं सुशीलैरकलि कलिमलध्वंसि कैवल्यमूल्यं
हन्ताहन्ता समन्तात्कुमतिनतिकृता खण्डितापण्डितानाम् ।
सद्यो विद्योतिताऽसौ विपथविमथनैर्मुक्तिपद्यानवद्या
श्रेयो भूयो बुधानामधिकतरमितः शङ्करः किं करोतु ॥२१२॥

bhāṣyaṃ bhūṣyaṃ suśīlairakali kalimaladhvaṃsi kaivalyamūlyaṃ
hantāhantā samantātkumatinatikṛtā khaṇḍitāpaṇḍitānām ;
sadyo vidyotitā’sau vipathavimathanairmuktipadyānavadyā
śreyo bhūyo budhānāmadhikataramitaḥ śaṅkaraḥ kiṃ karotu .212.

इति कृतसुरकार्यं नेतुमाजग्मुरेनं
रजतशिखरशृङ्गं तुङ्गमीशावतारम् ।
विधिशतमखचन्द्रोपेन्द्रवाय्वग्निपूर्वाः
सुरनिकरवरेण्याः सर्षिसङ्घाः ससिद्धाः ॥२१३॥

iti kṛtasurakāryaṃ netumājagmurenaṃ
rajataśikharaśṛṅgaṃ tuṅgamīśāvatāram ;
vidhiśatamakhacandropendravāyvagnipūrvāḥ
suranikaravareṇyāḥ sarṣisaṅghāḥ sasiddhāḥ .213.

इन्द्रोपेन्द्रप्रधानैस्त्रिदशपरिवृढैः स्तूयमानः प्रसूनैः
दिव्यैरभ्यर्च्यमानः सरसिरुहभुवा दत्तहस्तावलंबः ।
आरुह्योक्षाणमग्र्यं प्रकटितसुजटाजूटचन्द्रावतंसः
शृण्वन्नालोकशब्दं समुदितमृषिभिर्धाम नैजं प्रतस्थे ॥२१४॥

indropendrapradhānaistridaśaparivṛḍhaiḥ stūyamānaḥ prasūnaiḥ
divyairabhyarcyamānaḥ sarasiruhabhuvā dattahastāvalaṃbaḥ ;
āruhyokṣāṇamagryaṃ prakaṭitasujaṭājūṭacandrāvataṃsaḥ
śṛṇvannālokaśabdaṃ samuditamṛṣibhirdhāma naijaṃ pratasthe .214.